Жалудок - фота і помнікі

Гісторыя Жалудка

Жалудок - мястэчка ў Шчучынскім раёне, на р. Жалудзянка. За 22 км на Ўсход ад Шчучына, 7 км ад чыгуначнай станцыі Скрыбаўцы. 1,8 тыс. жыхароў (1993 г.).

У пісьмовых крыніцах Жалудок вядомы з 2-й паловы 15 ст. як велікакняжацкае ўладанне. 3 1486 г. - мястэчка, да 1567 г. - цэнтр павета Віленскага ваяв. У 1490 г. вялікі князь ВКЛ Казімір заклаў касцёл. 3 1530-х г. прыватнае ўладанне. У 16—17 стст. належаў Лацкім, Сапегам, Францкевічам. У 1682 Казімір і Аляксандра Францкевічы заснавалі ў Жалудку касцёл і кляштар кармелітаў (скасаваны ў 1832). У лютым 1706 г. у Жалудку была ўсталявана галоўная кватэра шведскага караля Карла XII. У 18 — 1-й чвэрці 19 ст. ўладальнікамі Жалудка былі Тызенгаўзы. У 18 ст. ў Жалудку дзейнічалі школа і шпіталь. У мясцовым касцёле быў пахаваны падскарбі надворны Антоні Тызенгаўз. У 1786 у Жалудку нарадзіўся вучоны-арнітолаг Канстанцін Тызенгаўз.

3 1795 Жалудок у складзе Расейскай імперыі, цэнтр воласці Лідскага павета Віленскай губерні. 3 1830-х г. уладанне Урускіх. У 1853—54 гг. пабудаваны новы мураваны касцёл Ушэсця. У 1897 — 1860 жыхароў, народнае вучылішча, касцёл, сінагога, малітоўны дом, 2 млыны, гарбарня, бровар, вінакурня, больш за 20 крам, 10 піцейных дамоў, таргі па нядзелях, кірмаш. У пачатку 20 ст. - 1969 жыхароў, уладанне Святаполк-Чацвярцінскіх. У 1915 г. акупаваны германскімі, у 1919—20 гг. — польскімі войскамі. 3 1921 г. у складзе Польшчы, цэнтр гміны Лідскага павета Навагрудскага ваяводства. З верасня 1939 г. у БССР, з 15.1.1940 гарадскі пасёлак, цэнтр раёна. У 2-ю сусветную вайну 27.6.1941 акупаваны ням.-фаш. захопнікамі, разбураны. Вызвалены 12.7.1944 г. З 17.4.1962 г. у складзе Шчучынскага раёна. У 1971 — 2,1 тыс. жыхароў. Сярэдняя школа, дзіцячыя яслі-сад, медыцынскае вучылішча, Дом культуры, 2 бібліятэкі, бальніца. За 1 км на 3ахад ад Жалудка знаходзіцца помнік архітэктуры 19 — пач. 20 ст. — сядзіба Святаполк-Чацвярцінскіх (палац, флігель, парк, гаспадарчыя пабудовы).

Жалудок — радзіма ўдзельніка паўстання 1863—64 В. Урублеўскага, і вучонага Канстанціна Тызенгаўза. На беразе р. Жалудзянка археалагічны помнік — селішча. Помнік архітэктуры — касцёл Ушэсця (1854).

Крыніца:
Валеры Шаблюк
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т.3.
Мінск, "Беларуская Энцыклапедыя", 1996