Дамачава - фота і помнікі

Дамачава

Гарадскі пасёлак Дамачава - цэнтр Дамачаўскага пасялковага савета, знаходзіцца за 52 км на поўдзень ад Брэста. Паводле перапісу 1959 г. - 4266 жыхароў, 2005 г. - 1299 жыхароў. У XVIII ст. Дамачава - мястэчка ў Брэсцкім павеце і ваяводстве ВКЛ. У 1788 г. ў мястэчку пабудавана драўляная ўніяцкая царква. Пасля 3-га падзелу Рэчы Паспалітай (1795) у Слонімскай, з 1797 г. — Літоўскай, з 1801 г. — у Гродзенскай губерні Расійскай імперыі. Тут размяшчаўся кардонны пост, які кантраляваў выплату мытных падаткаў у сувязі з перасячэннем мяжы з Каралеўствам Польскім. У 1854 пабудавана каталіцкая капліца.

Касцёл ў Дамачаве на здымку да 1939 г.Фота © www.domachevo.com | Дата: < 1939

У 1860 г. мястэчка Дамачава (1104 жыхары) — цэнтр Дамачаўскай воласці і маёнтка, якім валодаў кн. Вітгенштэйн. У 1863 г. адкрыта народнае вучылішча. У 1870 г. працавалі 2 габрэйскія навучальныя ўстановы з 39 вучнямі. У 1876 г. ў мястэчку 246 двароў, 1789 жыхароў. Мелася 13 вуліц: Аляксандраўская, Базарная, Брэсцкая, Гандлёвая, Кабелкаўская, Крывая, Купальная, Ляплёўская, Новая, Пясочная, Садовая, Царкоўная, Чэрская. У 1886 г. — 683 жыхары, валасная ўправа, сінагога, праваслаўная царква, каталіцкая капліца. Працавала народнае вучылішча, у якім вучыліся 63 хлопчыкі, дзейнічалі мяшчанская ўправа, паштовае аддзяленне. У 1888 г. ў мястэчку Дамачава існавала цагельня, якая належала княгіні Марыі Львоўне Гагенлоэ (3 працаўнікі). У 1890 г. ўладальнікам маёнтка быў кн. П.Вітгенштэйн. У склад маёнтка ўваходзілі хутары Аляксандрава, Маслянкі і фальварак Чэрск. Паводле перапісу 1897 г. ў мястэчку 130 двароў, 1029 жыхароў, 30 лавак, 2 карчмы. На працягу года адбываліся 2 кірмашы. На чыгуначнай станцыі Дамачава — 11 двароў, 27 жыхароў, вадакачка, буфет. У 1900 г. ў мястэчку 1126 жыхароў, з іх толькі 60 хрысціян, астатнія - габрэі. У 1905 г. 1163 жыхары, чыгуначная станцыя Дамачава на лініі Брэст—Холм. Маёнтак і 7827 дзесяцін зямлі належалі стацкаму саветніку М.І.Дурыліну. У 1905 г. на месцы старога храма - колішняй уніяцкай царквы, пабудавана драўляная праваслаўная Лукаўская царква.

Царква ў Дамачаве на фотаздымку пач. ХХ ст.Фота © Иван Прокопюк | Дата: < 1939

На пачатку ХХ ст. у Дамачава мелася 30 дробных крам, працавалі ўчастак сельскага ўрача, лячэбніца, валасны фельчар, раз у год дзейнічаў прызыўны ўчастак па воінскай павіннасці. Тут размяшчаліся ўчасткі судовых следчых, міравых пасрэднікаў, судова-міравой акругі, паліцэйскіх ураднікаў. Паводле Рыжскай мірнай дамовы 1921 г. ў складзе Польшчы, цэнтр Дамачаўскай гміны Брэсцкага павета Палескага ваяводства. На 30.9.1921 г. ў мястэчку 110 двароў, 1504 жыхары. У міжваенны час у Дамачава дзейнічалі гурток саюза польскіх настаўнікаў (1936—1938), аддзяленне саюза рэзервістаў (1930-я гады), аддзяленне каталіцкага таварыства жаночай моладзі (1934), аддзяленне каталіцкага таварыства мужчынскай моладзі (1938), аддзяленне сіянісцка-рэвізіянісцкай арганізацыі, аддзяленне «Культур-Ліга» (на 18.1.1928 г. налічвала 40 членаў; прэзідэнтам быў Бранштэйн Езель). Існавала габрэйская народная бібліятэка. З верасня 1939 г. Дамачава ў складзе БССР, з 15.1.1940 г. гарадскі пасёлак, цэнтр Дамачаўскага раёна; 530 двароў, 3950 жыхароў. У Другую сусветную вайну ў Дамачаве былі знішчаны больш за 3800 габрэяў.

Старое рэчышча р. БугФота © Иван Прокопюк

У Дамачаве захаваліся помнікі архітэктуры: драўляная царква святога Лукі (1905 г.) і касцёл Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Панны Марыі (1854 г., павялічаны ў 1905 г.).

Крыніца:
1. Гарады і вёскі Беларусі, Энцыклапедыя, Том З 
БРЭСЦКАЯ ВОБЛАСЦЬ, кніга І 
Мінск, «БЕЛАРУСКАЯ ЭНЦЫКЛАПЕДЫЯ», 2006
2. Памяць. Брэсцкі раён
Мінск, БЕЛТА, 1998