Дзедзіна - фота і помнікі

Гісторыя Дзедзіна

Пра старажытнасьць гэтага паселішча на паўночным усходзе Докшыччыны сьведчыць курганны могільнік, на тэрыторыі якога пазьней узьніклі хрысьціянскія могілкі. Яшчэ адзін такі могільнік знаходзіцца ў Буцвілоўскім лесе паміж Несьцераўшчынай і Дзедзінам.

У 1672 годзе на дзедзінскіх могілках збудаваны касьцёл, які быў зьнішчаны ў часе Паўночнай вайны. Храм адноўлены ў 1746 годзе ўладальнікам Дзедзіна, полацкім вуніяцкім архіепіскапам Фларыянам Грабніцкім, які, дарэчы, адбудаваў з руінаў Сафійскі сабор у Полацку. Касьцёл, круглы ў плане, меў тры алтары. Пазней будынак касьцёла паступова прыйшоў у заняпад і ў другой палове 19 стагоддзя быў разабраны.

У 1690 годзе маёнтак належаў Яну Паўлу Юдыцкаму, 9 дымоў. Яму належала таксама частка Докшыц (33 дымы), 3 дымы ў Дзедзіне належалі Гераніму Раману Твардоўскаму і 2 дымы - удаве Станіслава Асінскага Марцыбеле з Беліковічаў. Напачатку 18 стагоддзя Дзедзіна стала ўласнасьцю Грабніцкіх. У 1795 годзе уласнасць Дыянісія Грабніцкага, да маёнтка належалі паселішчы Дзедзіна, Сьценка, Рачныя, Данілаўка, Кіеўшчына. У першай палове 19 стагоддзя Дзедзіна перайшло ва ўласнасьць Слатвінскіх. У 1861 годзе згадваецца бровар Слатвінскіх, які мог вырабляць да 3000 вёдзер віна за год. Гэты будынак з каменю, нажаль, не захаваўся. У 1881 годзе ў маёнтку 2960 маргоў зямлі.

У 1863 годзе за сувязь з паўстанцамі Каліноўскага быў арыштаваны жыхар Дзедзіна А. Ермаловіч, аднак пазьней ён быў вызвалены.

У 1921 годзе ў маёнтку Дзедзіна 8 дамоў, 107 жыхароў. Па звестках за 1930 год, у вёсцы Дзедзіна было 96 двароў, насельніцтва складала 489 чалавек, якім належалі 419 дзесяцін зямлі. У маёнтку пражывалі 15 чалавек, зямлі было 1015 дзесяцін. Уладальніку маёнтка Міраславу Слатвінскаму таксама належала Гняздзілава. Па словах старажылаў, у 1942 годзе Міраслава забілі партызаны ў лесе пры дарозе Докшыцы - Гняздзілава. У траўні 1940 годзе ў маёнтку створаны калгас, у які ўвайшлі 26 гаспадарак, пасьля вайны калгас аднавілі ў 1949 годзе. Ад маёнтка да сённяшняга часу нічога не засталося.

У 1943 годзе каля Дзедзіна, Рачных і Сьценкі пастаянна праходзілі сутычкі паміж савецкімі партызанамі і немцамі. У адказ на гэта немцы распачалі тэрор супраць мясцовага насельнітцва. У Дзедзіне спалілі 106 двароў, расстралялі 11 чалавек, у тым ліку 2 дзяцей. Жанчыну 80-гадовага узросту спалілі зажыва. Сучаснае Дзедзіна – гэта бесперсьпектыўная вёска з насельніцтвам 140 чалавек.

Кастусь Шыталь, краязнаўца
ksz@tut.by