Крупчыцы (Чыжэўшчына) - фота і помнікі

Гісторыя Крупчыцаў

Крупчыцы — гістарычна вядомае паселішча, што ўтварылася ля сцен Крупчыцкага каталіцкага кляштара ў 2-й палове XVII ст. (У дакументах часам завецца Нелаевіцкім, бо ўзнік на землях маёнтка Нелаевічы). Першы фундуш на кляштар выдадзены 24.05.1676 г. А. К. Асоўскім (з пацверджаннем у 1682 г.).

Найбольшы росквіт Крупчыц прыпадае на XVIII ст. Вядомы шматлікія дараванні кляштару ад навакольнай шляхты: Нестаровічаў (у 1701, 1714, 1728, 1736-1738 гг.), Непакойчыцкіх (1738 г.), Шуйскіх (1747 г.), Бухавецкіх (1755, 1781 гг.) і іншых. Па патрабаванню М. Непакойчыцкай пры касцёле было заснавана братэрства святога Юзафа (1738 г.). У XVIII-XIX ст. насупраць кляштара існавалі каталіцкія могілкі (канчаткова разрабаваны ў 1960-я гг.). Напрыканцы XVIII ст. пачала дзейнічаць самая старажытная ў раёне прыходская школа, у якой выкладалі манахі-кармеліты.

Ля сцен Крупчыцкага кляштара 17.09.1794 г. адбылася вядомая бітва часоў касцюшкаўскага паўстання. Кляштар і касцёл былі пашкоджаны, вёска амаль цалкам згарэла. За сваю наступную гісторыю Крупчыцы яшчэ двойчы знішчаліся, але зноў аднаўляліся.

У 1800 г. віленскі епіскап Я. Н. Капакоўскі ператварыў касцёл у прыходскі. У 1835 г. кляштар валодаў 12 валокамі (256 га), яму належыла 17 сялянскіх сядзіб (26 сем'яў). З 1866 г. касцёл ператвораны ў праваслаўную царкву імя Аляксандра Неўскага (асвечана епіскапам брэсцкім Ігнаціем Жалязоўскім), якая згарэла ў 1882 г. Новая царква пабудавана ў 1891-1894 гг., існуе цяпер пад тытулам Уладзімірскай (пабудавана па праекту архітэктараў Бенуа і Жубэра, адноўлена ў 1990-х гг.).

У 1-й чвэрці XIX ст. у Крупчыцах пабудавана паштовая станцыя, на якой у 1823 г. прыпыняўся расейскі імператар Аляксандр I. Станцыя перабудавана ў 1826-1829 гг., дзейнічала да 1840-х гг., пакуль не была адкрыта Маскоўска-Варшаўская шаша, якая прайшла паўночней Крупчыцаў. З 1971 г. вёска ўваходзіць у склад Чыжэўшчыны.

Чыжэўшчына вядома з XVII ст., у пачатку XVIII ст. зрабілася ўласнасцю Крупчыцкага кармеліцкага кляштара. У сярэдзіне XIX ст. належыла дзяржаўнай казне, мела 97 жыхароў. Увайшла ў Багданаўскае сялянскае таварыства. Згодна з перапісам 1897 г., мела 400 дзесяцін зямлі, 24 двары са 199 жыхарамі. Побач існаваў хутар Васілеўшчызна-Чыжэўшчына з 9 жыхарамі. У 1935 г. у вёсцы жылі 238 чалавек. У 1940-1941 і 1944-1959 гг. існаваў Чыжэўшчынскі сельсавет Жабінкаўскага раёна. На працягу 1970-х гадоў да Чыжэўшчыны былі далучаны вёскі Крупчыцы і Рыкавічы. У сучаснай вёсцы 141 двор, 282 жыхары, аддзяленне сувязі, медпункт, дзіцячы садок (1998 г.).

Літ.:
А. Р. Бензярук
Памяць. Жабінкаўскі раён
Мінск, Ураджай, 1999

Апублікавана з ласкавай згоды аўтара Анатоля Бензярука