Сяхновічы Малыя - фота і помнікі

Гісторыя Малых Сяхновічаў

У XVI — XIX ст. Сяхновічы — сямейнае гняздо і аснова зямельнай спадчыны Касцюшкаў герба "Рох-ІІІ". У якасці вялікакняжацкага ўладання Сяхновічы ўтвораны прыблізна ў сярэдзіне XV ст., нададзена ва ўласнасць Т. X. Каранёўскаму. Паміж 1503 і 1506 гг. Сяхновічы вярнуліся ў валоданне літоўска-польскага гаспадара, уваходзілі ў Камянецкі павет Трокскага ваяводства. 25.04.1509 г. прывілеем Жыгімонта I Сяхновічы падараваныя за верную службу Касцюшку Фёдаравічу (1480—1561 (?) гг.). Першапачатковы надзел ахопліваў каля 5 км2. З 1520 г. — у межах Падляшскага, а ў 1566—1795 гг. — Берасцейскага ваяводстваў. У сярэдзіне XVI ст. у Касцюшкаўскую спадчыну ўваходзілі 4 маёнткі і 5 вёсак. 26.11.1561 г. адбыўся першы значны яе падзел між сынамі Касцюшкі Іванам (1530-1571 гг.) і Фёдарам (1540 (?) — 1622 гг.). Па перапісах шляхецкага войска, у 1528, 1565 і 1567 гг. Касцюшкі выпраўлялі з Сяхновічаў 3 узброеных вершнікаў.

Старэйшы сын Івана Мікалай (1560 — да 1646 гг.), дэпутат Галоўнага літоўскага трыбунала, блізу 1595 г. супольна з суседнімі зямянамі аддзяліў Сяхновічы ад Здзітаўца выразнаю мяжою: агульнымі намаганнямі прыгонных быў насыпаны 21 памежны курган-капец. 17.07.1622 г. частку Сяхновічаў, званую Фёдараўшчынаю, пераразмеркавалі між сабой сыны і ўнук Фёдара Касцюшкавіча. Усю 1-ю палову XVII ст. ішло павольнае збіранне земляў вакол Сяхновічаў, былі прыдбаны надзелы ў вёсках Грыцэвічы, Канатопы, Сенькавічы, Сцяпанкі, Ханькі. У 2-й палове XVII ст. маёнтку належыла 115 валок (24,5 км2) зямлі. Аднак на той час жылі каля 60 нашчадкаў Касцюшкі Фёдаравіча і невялікія па плошчы Сяхновічы ўжо не былі здольныя ўсіх забяспечыць надзеламі. Пачаліся ад'езды прадстаўнікоў роду ў іншыя мясціны ВКЛ і новыя драбленні земляў між спадкаемцамі, утварыліся новыя маёнткі з назвамі Сяхновічы.

Сяхновічы Малыя утварылася ў XVI ст. Да пачатку XIX ст. перадавалася ва ўласнасць малодшай лініі Касцюшкаў (так званыя Касцюшкі ў Фёдаравічы). Малыя Сяхновічы канчаткова адасобіліся ад Вялікіх у 1-й чвэрці XVII ст. пасля падзелу маёнтка Сяхновічы. Фактычна першым паўнаўласным кіраўніком з'яўляўся Я. Р. Касцюшка (1600—1647/1648 гг.). Пры ім каля 1620 г. заснавана капліца, дзе амаль 150 гадоў хавалі ягоных нашчадкаў. Пасля смерці Яна спадчынным маёнткам непрацяглы тэрмін валодаў ягоны старэйшы сын Стэфан (да 1652 г.), які прадаў Сяхновічы М. Целяціцкаму і выправіўся ў войска. У ліпені 1656 г. маёнтак вярнуўся Касцюшкам. Яго спадчыннікамі былі Аляксандр Ян (1629—1711 гг.), Амброжы Казімір (1667 — каля 1720 гг.), Людвік Тадэвуш (1700-1758 г.) і Фаўстын Бенядзікт (1672—1755 гг.) Касцюшкі, удава Л. Т. Касцюшкі Тэкля з Ратомскіх Касцюшкава (каля 1715—1768 гг.). Пасля яе скону ў нядбалых руках старэйшага сына Юзафа (1743—1789 гг.) Сяхновічы заняпалі. З 1775 г. маёнтак перайшоў у заклад да сястры Юзафа Ганны (1741-1814 гг.) і яе мужа Пятра Эсткі (? — 1787 гг.).

Напрыканцы XVIII ст. у Малых Сяхновічах адбыўся вялікі пажар, які знішчыў сядзібу і капліцу з дамавінамі Касцюшкаў. З 1814 г. маёнтак адышоў да Кацярыны Ляхоўскай, удавы Ф. П. Эсткі, у ім налічвалася 18 двароў, дзе жылі 93 селяніны. Апошняя ўласніца Сяхновічаў Стэфанія Булгак па жаночай лініі была роднасная Эсткам. У Малых Сяхновічах ў дзяцінстве, а потым яшчэ пасля вяртання з Амерыкі пэўны час бавіў Тадэвуш Касцюшка. Сярод мясцовых жыхароў і цяпер яшчэ існуюць паданні пра алею, якую быццам пасадзіў сам генерал.

Перад будынкам Сяхновіцкай школы ў 1988 г. пастаўлены помнік Касцюшку (выраблены ў 1930-я гг. А. Відацкай), у самой школе працуе куток, прысвечаны знакамітаму суайчынніку. У 1897 г. вёска складалася з 21 двара, 146 жыхароў. У жніўні 1915 г. была цалкам спалена адступаючымі расейскімі войскамі. У 1970 г. у Малых Сяхновічах жылі 189 чалавек, у 1998 г. - 45 двароў, 75 жыхароў. Захаваліся рэшткі старажытнага парку.

А. Р. Бензярук
Памяць. Жабінкаўскі раён
Мінск, Ураджай, 1999
Апублікавана з ласкавай згоды аўтара Анатоля Бензярука