Выбраныя здымкі
Агульны выгляд Фота © К. Шастоўскі |
Галоўны фасад Фота © К. Шастоўскі |
Куток парку Фота © К. Шастоўскі |
Шмат хто мяркуе, што назву сённяшні мікрараён Курасоўшчына атрымаў ад прозвішча прыгонніка — генерала Курасава, які быццам бы жыў у XIX ст. На самай справе гэта не так. Такое прозвішча памешчыка ў архівах адсутнічае. Яго няма нават у "Спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні", складзеным пры мінскіх губернатарах Чарыкаве, Пятрове, Трубяцкім.
Землі, на якіх распасцёрся мікрараён Курасоўшчына, некалі належалі дробнапамесным дваранам, зямельныя надзелы якіх дасягалі 50 дзесяцін. У "Спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні", складзеным у 2-й палове XIX ст., назва такой мясцовасці адсутнічае.
Крыніцы бяруць пачатак з часоў Люблінскай уніі 1569 г., калі ў XVI ст. аб'ядналіся Польскае Каралеўства і Вялікае княства Літоўскае. Тады маентак называўся Курашаўшчызна і быў шляхецкай уласнасцю. Яго ўладальнікі жылі ў Лошыцы, Сеніцы, Менску. Адміністрацыйны падзел — Каралішчавіцкая парафія (прыход) Менскага ваяводства.
Калісьці гэтыя землі набыў далёкі прашчур пісьменніка Ф. Дастаеўскага Стафан Іванавіч Дастаеўскі. Пазней з утварэннем Мінскай губерні маёнтак (фальварак, урочышча) Курашаўшчызна адносіўся да Сеніцкай воласці, а зямельныя надзелы перайшлі ва ўладанне земскага суддзі Немаршанскага. Колькасць двароў (валоданняў) — 11, а жыхароў — 48.
Пад час інтэнсіўнага будаўніцтва чыгункі ва ўрочышчы Курашаўшчызна, на высокім маляўнічым беразе рэчкі Мышка-Копраўка, начальнік Лібава-Роменскай чыгункі, інжынер Мікалай Яўграфавіч Ададураў у 2-й палове XIX ст. пабудаваў загарадны дом. Цяпер гэта так званая Белая дача, якая з'яўляецца помнікам архітэктуры неакласіцызму. Часта наравістая бурная рэчка выходзіла з берагоў і трывожыла чыгуначнікаў. Каб яе ўтаймаваць, даводзілася ўзводзіць дамбы-насыпы метраў 50 вышынёй. Тады мясцовасць пачала называцца Засценак Ададурава. У начатку XX ст. тут ужо жылі 70 насельнікаў.
У час руска-японскай вайны 1904—1905 гг. дом Ададурава быў асвячоны пад шпіталь для хворых і параненых, якія паступалі з поля бою. Засценак Ададурава страціў сваю назву, а суседняе ўрочышча фальварак Курашаўшчызна атрымаў сярод мясцовага насельніцтва беларускае гучанне — Курасоўшчына.
Ададураў — адзін з першых мецэнатаў Расіі. Яго разнастайныя збудаванні - школы, вучылішчы, жылыя дамы, цэрквы, бальніцы, воданапорныя вежы — можна і сёння ўбачыць уздоўж дарогі, якую некалі будаваў і ўзначальваў Ададураў. Стальны шлях працягнуўся ад Балтыйскага порта Лібава да г. Ромны на Ўкраіне. Імём Ададурава была названа заснаваная ім прэмія, якую ўручалі лепшым навучэнцам і студэнтам. Ададураў жыў пад Мінскам да пачатку XX ст., затым выехаў у Пецярбург. Пра Засценак цяпер напамінае высокі насып уздоўж усёй Курасоўшчыны, дзе імчацца паязды.
Урочышча Курасоўшчына, якое знаходзілася ў паўднёвым прыгарадзе Мінска ўвайшло ў межы горада ў 1965 г. Цяпер гэта жылы раён Курасоўшчына. Пасля вайны ў сядзібным доме была спартовая база футбольнага клубу "Дынама". У 1980-я гады дом рэстаўрыраваны паводле праекта Мінскіх навукова-рэстаўрацыйных майстэрань.
Сядзібны дом з'яўляецца помнікам архітэктуры неакласіцызму. Размешчаны ён на высокім узгорку, на схілах якога разбіты парк пейзажнага тыпу. Вакол дома распасціраецца адкрыты партэр, абмежаваны па перыметры радамі ліп і таполяў. Дом аднапавярховы. Ягоны план і аб'ёмна-прасторавая кампазіцыя асіметрычныя, што характэрна для архітэктуры перыяду эклектыкі. Унутраныя пакоі будынка — прамавугольнай або квадратнай формы — асіметрычна гуртуюцца вакол невялікага вестыбюля, які знаходзіцца па цэнтры фасада. Усе памяшканні звязаны паміж сабой анфіладна.
У аб'ёмна-прасторавай кампазіцыі будынка вылучаецца дамінанта — масіўная васьмігранная двух'ярусная вежа, размешчаная таксама асіметрычна. Грані вежы праз адну прарэзаны аконнымі праёмамі арачнай формы і дэкараваны плоскімі прамавугольнымі нішамі. Вежа завяршаецца шырокім прафіляваным карнізам. Дах яе выкарыстоўваецца як шырокі балкон, абгароджаны мураванымі слупамі з металічнай ажурнай рашоткай.
Галоўны фасад вырашаны плоскасна. У яго дэкаратыўнай аздобе выкарыстаны спрошчаныя формы архітэктуры класіцызму. Фасадная сцяна прарэзана пяццю праёмамі арачнай формы: цэнтральны — дзвярны праём — галоўны ўваход у будынак, астатнія — аконныя праёмы. Два крайнія з якіх па сваіх памерах больш шырокія і высокія, чым астатнія, і яны дэкараваны арачнымі ліштвамі з замковым каменем у цэнтры. Сцяна фасада паміж праёмамі ўпрыгожана тонкім гарызантальным рустам. Над карнізам па цэнтры галоўнага ўвахода знаходзіцца невялікі трохвугольны франтон з маленькім круглым акном — прадухай у цэнтры. Сцены іншых фасадаў таксама дэкараваны рустам і прарэзаны высокімі праёмамі арачнай формы. Па ўсім перыметры будынак акаймаваны шырокім прафіляваным карнізам з паяском сухарыкаў. Накрыты ён дахам складанай канфігурацыі з атыкамі і франтонамі на тарцах. 3 1990 г. тут размяшчаецца Цэнтр беларускага фальклору.
Землі, на якіх распасцёрся мікрараён Курасоўшчына, некалі належалі дробнапамесным дваранам, зямельныя надзелы якіх дасягалі 50 дзесяцін. У "Спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні", складзеным у 2-й палове XIX ст., назва такой мясцовасці адсутнічае.
Крыніцы бяруць пачатак з часоў Люблінскай уніі 1569 г., калі ў XVI ст. аб'ядналіся Польскае Каралеўства і Вялікае княства Літоўскае. Тады маентак называўся Курашаўшчызна і быў шляхецкай уласнасцю. Яго ўладальнікі жылі ў Лошыцы, Сеніцы, Менску. Адміністрацыйны падзел — Каралішчавіцкая парафія (прыход) Менскага ваяводства.
Калісьці гэтыя землі набыў далёкі прашчур пісьменніка Ф. Дастаеўскага Стафан Іванавіч Дастаеўскі. Пазней з утварэннем Мінскай губерні маёнтак (фальварак, урочышча) Курашаўшчызна адносіўся да Сеніцкай воласці, а зямельныя надзелы перайшлі ва ўладанне земскага суддзі Немаршанскага. Колькасць двароў (валоданняў) — 11, а жыхароў — 48.
Пад час інтэнсіўнага будаўніцтва чыгункі ва ўрочышчы Курашаўшчызна, на высокім маляўнічым беразе рэчкі Мышка-Копраўка, начальнік Лібава-Роменскай чыгункі, інжынер Мікалай Яўграфавіч Ададураў у 2-й палове XIX ст. пабудаваў загарадны дом. Цяпер гэта так званая Белая дача, якая з'яўляецца помнікам архітэктуры неакласіцызму. Часта наравістая бурная рэчка выходзіла з берагоў і трывожыла чыгуначнікаў. Каб яе ўтаймаваць, даводзілася ўзводзіць дамбы-насыпы метраў 50 вышынёй. Тады мясцовасць пачала называцца Засценак Ададурава. У начатку XX ст. тут ужо жылі 70 насельнікаў.
У час руска-японскай вайны 1904—1905 гг. дом Ададурава быў асвячоны пад шпіталь для хворых і параненых, якія паступалі з поля бою. Засценак Ададурава страціў сваю назву, а суседняе ўрочышча фальварак Курашаўшчызна атрымаў сярод мясцовага насельніцтва беларускае гучанне — Курасоўшчына.
Ададураў — адзін з першых мецэнатаў Расіі. Яго разнастайныя збудаванні - школы, вучылішчы, жылыя дамы, цэрквы, бальніцы, воданапорныя вежы — можна і сёння ўбачыць уздоўж дарогі, якую некалі будаваў і ўзначальваў Ададураў. Стальны шлях працягнуўся ад Балтыйскага порта Лібава да г. Ромны на Ўкраіне. Імём Ададурава была названа заснаваная ім прэмія, якую ўручалі лепшым навучэнцам і студэнтам. Ададураў жыў пад Мінскам да пачатку XX ст., затым выехаў у Пецярбург. Пра Засценак цяпер напамінае высокі насып уздоўж усёй Курасоўшчыны, дзе імчацца паязды.
Урочышча Курасоўшчына, якое знаходзілася ў паўднёвым прыгарадзе Мінска ўвайшло ў межы горада ў 1965 г. Цяпер гэта жылы раён Курасоўшчына. Пасля вайны ў сядзібным доме была спартовая база футбольнага клубу "Дынама". У 1980-я гады дом рэстаўрыраваны паводле праекта Мінскіх навукова-рэстаўрацыйных майстэрань.
Сядзібны дом з'яўляецца помнікам архітэктуры неакласіцызму. Размешчаны ён на высокім узгорку, на схілах якога разбіты парк пейзажнага тыпу. Вакол дома распасціраецца адкрыты партэр, абмежаваны па перыметры радамі ліп і таполяў. Дом аднапавярховы. Ягоны план і аб'ёмна-прасторавая кампазіцыя асіметрычныя, што характэрна для архітэктуры перыяду эклектыкі. Унутраныя пакоі будынка — прамавугольнай або квадратнай формы — асіметрычна гуртуюцца вакол невялікага вестыбюля, які знаходзіцца па цэнтры фасада. Усе памяшканні звязаны паміж сабой анфіладна.
У аб'ёмна-прасторавай кампазіцыі будынка вылучаецца дамінанта — масіўная васьмігранная двух'ярусная вежа, размешчаная таксама асіметрычна. Грані вежы праз адну прарэзаны аконнымі праёмамі арачнай формы і дэкараваны плоскімі прамавугольнымі нішамі. Вежа завяршаецца шырокім прафіляваным карнізам. Дах яе выкарыстоўваецца як шырокі балкон, абгароджаны мураванымі слупамі з металічнай ажурнай рашоткай.
Галоўны фасад вырашаны плоскасна. У яго дэкаратыўнай аздобе выкарыстаны спрошчаныя формы архітэктуры класіцызму. Фасадная сцяна прарэзана пяццю праёмамі арачнай формы: цэнтральны — дзвярны праём — галоўны ўваход у будынак, астатнія — аконныя праёмы. Два крайнія з якіх па сваіх памерах больш шырокія і высокія, чым астатнія, і яны дэкараваны арачнымі ліштвамі з замковым каменем у цэнтры. Сцяна фасада паміж праёмамі ўпрыгожана тонкім гарызантальным рустам. Над карнізам па цэнтры галоўнага ўвахода знаходзіцца невялікі трохвугольны франтон з маленькім круглым акном — прадухай у цэнтры. Сцены іншых фасадаў таксама дэкараваны рустам і прарэзаны высокімі праёмамі арачнай формы. Па ўсім перыметры будынак акаймаваны шырокім прафіляваным карнізам з паяском сухарыкаў. Накрыты ён дахам складанай канфігурацыі з атыкамі і франтонамі на тарцах. 3 1990 г. тут размяшчаецца Цэнтр беларускага фальклору.
Літ.:
Т.I. Чарняўская
Я.Л. Етчык
"Памяць. Мінск", кніга 2
Мінск, Белта, 2002