Пішчалаўскі замак | Мінск (Менск)

Больш фотаздымкаў (4) >>

Пішчалаўскі замак у Мінску

"Пішчалаўскі замак" - помнік архітэктуры рэтраспектыўна-замкавага стылю. Пабудаваны як астрог ў 1825 г. ў Мінску на ўскраіне тагачаснага горада на гары ў Раманаўскім прадмесці (сучасная вул. Валадарскага) паводле праекта архітэктара Пішчалы (таму называецца Пішчалаўскім).

Мураваны ў стыле неаготыкі 3-павярховы прамавугольны ў плане з 4 круглымі вежамі на вуглах будынак, накрыты вальмавым дахам. Вежы, аздобленыя нішамі, завершаны прафіляванымі зубцамі і прарэзаны маленькімі круглымі вокнамі, якія нагадваюць байніцы. Рытм фасадаў ствараюць невялікія прамавугольныя аконныя праёмы, што адпавядае функцыянальнаму прызначэнню будынка. 2-і і 3-і паверхі аддзелены карнізным поясам. Будынак абнесены мураванай сцяной, умацаванай контрфорсамі. У паўночна-ўсходняй частцы сцяны размешчаны 2-павярховы прамавугольны ў плане аб'ём, накрыты 2-схільным дахам. Галоўны фасад падзелены карнізам на 2 ярусы (ніжні ярус з шырокай праезнай аркай аздоблены рустам) і завершаны 3-вугольным франтонам.

"Пішчалаўскі замак", ці як сёння кажуць "Валадарка" – турма з 178-гадовым стажам. Гэта быў першы каменны Мінскі астрог. Дагэтуль зняволеных трымалі ў старым драўляным, на месцы якога зараз размясцілася 3-я клінічная бальніца па вуліцы Леніна.

Новы Мінскі губернскі астрог першапачаткова быў разлічаны на ўтрыманне ўсяго двух з паловай соцень зняволеных. Цікавы факт, асабліва калі ўлічыць, што зараз нейкім чынам тут размяшчаюцца каля дзвюх тысяч чалавек. Праўда, у тыя часы пры турме было шмат «вольных» плошчаў: царква, працоўныя майстэрні, агарод і нават турэмная бібліятэка. Агарод праз нейкі час давялося здаць у арэнду, бо ад працы зняволеных на ім плёну было няшмат – ураджаі імі паціху раскрадаліся. Майстэрні і бібліятэка пры пашырэнні плошчаў пад камеры з часам таксама былі ліквідаваныя. Раней у гэтых майстэрнях зняволеныя маглі працаваць і зарабляць крыху ўласных грошай на той жа тытунь. Частку заробку, які выдавалі на рукі, яны маглі траціць на што заўгодна. Прычым для гэтага нават не трэба было пакідаць астрог – на яго тэрыторыі, ва ўнутраным дворыку, існаваў свой невялікі рынак.

Праз старую турму ў арыштанцкіх робах прайшлі ўдзельнікі нацыянальнага паўстання 1830–31 гадоў і паўстання пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага ў 1863–64 гадах, а ў мінулым стагоддзі – рэвалюцыянеры і «ворагі народа». Нямала пабывала ў тутэйшых камерах і досыць вядомых людзей ад культуры. Назбіраецца нават на цэлую партрэтную галерэю пад назвай «Славутыя вязні «Валадаркі» для будучага музея ці гатэля. У розны час у «Валадарцы» давялося сядзець пісьменнікам Вінцэнту Дуніну-Марцынкевічу, Алесю Гаруну, Карусю Каганцу ды Якубу Коласу, якому якраз тут прыйшла ў галаву задума напісаць паэму «Новая зямля». У наш час пабывалі ў гэтых сценах былы прэм’ер-міністр Беларусі Міхаіл Чыгір і дэпутат Вярхоўнага Савета Андрэй Клімаў. Праўда, умовы іх утрымання цяжка параўнаць з умовамі, у якіх сядзелі класікі беларускай літаратуры. Тады не было так званых VIP-камер – аднамесных, з санвузлом, тэлевізарам і фіранкамі на вокнах.

Да Мінскага астрога народная назва «Валадарка» прычапілася пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі, калі вуліцу Серпухоўскую, на якой ён стаяў, пераназвалі ў гонар рэвалюцыянера Маісея Валадарскага. Дарэчы, за ўсе часы ўсяго тры разы адсюль спрабавалі збегчы зняволеныя – ці то публіка тут сядзела занадта спакойная, ці то сцены Пішчалаўскага замку вельмі непрыступныя. І толькі адныя ўцёкі скончыліся ўдала.

Існуе праект ператварыць "Валадарку" ў музейны аб’ект ці нават у экзатычны турэмны гатэль. Па папярэдніх падліках, для пераносу турмы ў іншае месца і пераўтварэнне «Валадаркі» ў цывільную ўстанову спатрэбіцца болей за 20 мільёнаў даляраў. Але ж гэта ўсё дужа далёкія планы, і аб пачатку будаўніцтва канкрэтнай гаворкі яшчэ не вядзецца.

Літ.:
Інга ГРЫМОНТАВА
"Новы Час", № 10, 2003 г.
http://nchas.iatp.by

У.М. Дзянісаў
Архітэктура Беларусі
Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 1993