Касцёл Святых апосталаў Пятра й Паўла | Жупраны

Больш фотаздымкаў (25) >>

На старым віленскім шляху, у вялікай лагчыне, як і большасьць старажытных паселішчаў нашага краю, размясцілася адно са славутых некалі мястэчкаў – Жупраны. Прыветна і радасна спаткае яно вас, гасьцінна праводзіць і пакіне ў вашым сэрцы нейкую тугу. Тугу, жаль па былой велічы Беларусі, па шматлікіх вёсках і мястэчках, якія, на жаль, беззваротна зьнікаюць і прыходзяць у заняпад.

На ўзвышшы над вёскай стромка ўзвышаецца прыгожы і высокі касьцёл, які, нібыта клапатлівы бацька, ахінае мястэчка цеплынёй Хрыста. Ён імкнецца ўвышыню, адрываецца ад зямлі, ляціць у нябёсы, туды вышэй, да самога Бога. Нездарма беларусы называюць храм “бажніцай”, верачы, што там жыве Бог.

Жупранскі касьцёл – найдаражэйшая сьвятыня для многіх людзей з навакольля. Гэта незвычайнае, стольнае месца для насельнікаў блізкіх і далёкіх вёсак, засьценкаў, хутароў, не гаворачы ўжо пра саміх жупранцаў. Сюды сьпяшаюцца людзі, каб кожную нядзелю папрасіць Бога пра шчасьце, мір на зямлі, пра добры прыплод у гаспадарстве, за мужа-п’яніцу, за блудных дзяцей, узяць удзел у супольнай малітве, якая нашмат мацнейшая за ўсе іншыя, бо да людзей, старых і малых прыходзіць Хрыстос, які сам казаў, што будзе там, дзе хоць два зьбяруцца ў імя Ягонае.

Жупраны – гэта маленькі Рым для мясцовых насельнікаў, бедных, спакутаваных, няшчасных у жыцці людзей. Сюды, як у невялікую пілігрымку, штонядзелі зьяжджаюцца і прыходзяць вернікі. Усе – мужчыны і жанчыны, старыя і дзеці, бедныя і багатыя – імкнуцца адчыніць дзверы старой, але мілай сэрцу і дарагой сьвятыні. Шмат хто пачынаў свой жыцьцёвы шлях адсюль, прымаючы хрост, і шмат хто заканчваў яго тут, ідучы ў апошні шлях да вечнага прыстанку. Жупранскі касьцёл – тое сакральнае месца, дзе чалавек спатыкаецца з Богам на працягу ўсяго свайго жыцьця. Касьцёл моцна зросься з тутэйшай зямлёй, ён неад’емная частка Жупранаў. Жупраны вельмі цяжка ўявіць бяз гэтага сьвятога гмаху. Здалёк відаць яго крыжы на вежах, што зьвястуюць падарожнікам пра Жупраны.

Старэйшыя жупранцы расказваюць, што сам Францішак Багушэвіч, гэніяльны сын сваёй зямлі, дапамагаў будаваць гэту сьвятыню і зьбіраў па фэстах грошы, прывозіў з блізкіх фальваркаў камяні, а таксама яйкі, з дапамогай якіх яны мацаваліся. Вялікая заслуга Ф.Багушэвіча ў тым, што Жупраны маюць свой касьцёл. За гэта знакамітага пісьменьніка ўганаравалі памятнай шыльдай з яго партрэтам, што была ўмуравана ў сьцяну храму пасьля яго сьмерці. Так, Ф.Багушэвіч разам са сьвятымі на абразах лагодна і мудра пазірае на сваіх нашчадкаў.

Па аповядах старых людзей некалі ў Жупранах быў вельмі вялікі, прыгожы і багаты касьцёл, які стаяў на гары Піліканцы. Бачна было яго здалёк. Славіўся ён яшчэ сваімі скарбамі і каштоўнасьцямі, якіх безліч было ў касьцёле. Але, відаць, людзі сышлі з добрага шляху, зблажыліся і замест Бога пачалі ўшаноўваць тыя багацьці, што былі ў бажніцы. Яны сталіся ім даражэй. Можа, па гэтай прычыне, а можа, па іншай, з волі Божай, гэты храм разам з усім сваім убранствам і з усімі людзьмі, якія там знаходзіліся, праваліўся скрозь зямлю. На яго месцы засталася толькі гара. Хацелі адкопваць касьцёл дзеля скарбаў хцівыя людзі, але паміралі. З цягам часу гара тая парасла лесам, зьніклі сцежкі, што вялі да старога касьцёла, але людзі не забыліся на памылкі продкаў. Усё ж чалавечы дух перамог нізкае, узвысіўся, і ўжо ў новым месцы, на іншым падмурку людзі ўзьвялі новы храм. Пабудавалі яго зноў і ў сваіх душах.

Каб не адысьці далёка ад Збаўцы ёсьць добрыя напамінкі – прыдарожныя крыжы. Шмат іх параскідана па жупранскай зямлі. Часта можна спаткаць іх на скрыжаваньнях дарог, у пачатку і канцы паселішчаў. Старых, збуцьвелых і новых, зробленых з жоўтага дрэва, можна напаткаць часам зусім неспадзявана пры глухой лясной дарозе, зьбіраючы грыбы. Адкуль яны тут? Хто іх ставіў? Адказаць цяжка, але стаяць яны як сотні гадоў таму, вартуючы людскі спакой, паказваючы, як стрэлка, шлях на неба, які Сын Божы дараваў усім, памёршы на адным з шэрагу такіх. Яны служаць своеасаблівай лесьвіцай у Валадарства Айца.

У касьцёле знаходзіцца і цудоўны абраз Маці Божай Балеснай, якая здаўна апякуецца Жупранамі. У прыгожых срэбраных шатах з каштоўнымі камянямі Багародзіца скрушліва пазірае на люд, бо ў сэрца яе ўткнёны сем сталёвых кінжалаў, што наскрозь працінаюць нутро Сьвятой Дзевы. Гэты абраз ва ўсходняй традыцыі належыць да іканаграфічнага тыпу “Сымонава прароцтва”. Паводле Сьвятога Пісаньня старац Сымон, які пад натхненьнем Сьвятога Духа на 40-ы дзень пасьля нараджэньня Хрыста прыйшоў у Сьвятыню, каб пабачыць доўгачаканага Мясію, у прарочым стане зьвярнуўся да цнатлівай Багамаці: “Гэта Немаўля – на падзеньне і паўстаньне многіх ў Ізраілі. Ён будзе падставай для спрэчак: адны будуць сьцьвярджаць, што Ён дзеля дабра, іншыя, наадварот, што Ён падманвае народ. І зробяць Яго, паводле прарока Ярэміі, як мішэнь, у якую страляюць, павесіўшы на дрэве крыжовым, і, як стрэлы, будуць пранізваць Яго цьвікі і дзіды. У той час і Табе Самой, Бязмужняя Маці, пройдзе скрозь душу зброя тугі і хваробы сардэчнай, калі пабачыш Ты Сына Твайго ўкрыжаваным і калі Яго нібыта будзеш праводзіць са сьвета з вялікай скрухаю і сьлязьмі, і ўзрадуешся Яго Уваскрасеньню, і будуць Табе адкрытыя памышленьні многіх сэрцаў.” (Лк ІІ, 34-35) Кінжалы – гэта людзкія грахі, якія абражаюць і раняць Ісуса Хрыста, ад чаго пакутуе таксама наша нябесная Маці. Гэты абраз – вечны напамінак людзям пра выбар між дабром і злом, высокай маральнасьцю і нізкай подласьцю. Абраз кажа: калі чалавеку ня шкода сваёй Маці, якая пакутуе ад неверагоднага болю, то чаго тады ён варты, калі не выправіцца. Сем кінжалаў – сем галоўных грахоў, але лічба 7 у Сьвятым Пісаньні азначае паўнату нечага, у дадзеным выпадку гора, тугі і пакутаў.

З усёй акругі зьбіраюцца раз на год, у сьвята Маці Божай Балеснай, людзі, каб папрасіць ласкі ў нябеснай Патронкі. Маці Божая, у адрозненьне ад людзей, ніколі не пакідае ў бядзе тых, хто просіць аб дапамозе. Увогуле, Жупраны знаходзяцца на незвычайнай зямлі, якая карыстаецца асаблівай ласкай у Маці Хрыста і ўсіх людзей. Зусім непадалёк знаходзяцца адсюль знакамітыя санктуарыі ў Барунах і Гудагаі, слава пра якія грыміць на ўсю Беларусь і сьвет. Невялікая адлегласьць і да Тракеляў, яшчэ аднаго месца асьвечанага праз Заступніцу чалавечага роду. А да старажытнай Вострай Брамы – адной з галоўных беларускіх сьвятыняў – зусім рукой падаць. Зараз, на вялікі жаль, гэтае духоўнае апірышча адарвана ад Беларусі, але мясцовыя жыхары вераць, што Нябесная Апякунка ніколі іх не пакідала і нават у найцяжэйшыя хвіліны дапамагала ў самых розных патрэбах.

Патронам жупранскага касьцёла і самаго паселішча лічыцца і Сьвяты Антоні, апякун тых, што нешта згубіў. Ён дапамагае знайсці Жупранам дабрабыт і спакой. Кожны год у гонар гэтага сьвятога наладжваюцца ўрачыстыя адпусты. На фэст сьпяшаюцца многія, каб паўдзельнічаць у сьвятой імшы, спаткацца са знаёмымі і родзічамі, нешта набыць, бо зазвычай на фэсты прыбываюць і гандляры, якія заўсёды там, дзе людна. Гэта толькі водгульле тых блаславёных часоў, калі ў гонар святых Антонія, Пятра і Паўла, Якуба ладзіліся ў Жупранах вялізныя кірмашы з песьнямі і танцамі, гульнямі і забавамі. Шмат вады сплыло са старажытных часоў. Не стала ўжо многіх пакаленьняў, якія б маглі многа пра што расказаць і павучыць. Застаўся толькі адзін маўклівы сьведка, які памятае многае – жупранскі касьцёл.

Віктар Шукеловіч