Касцёл Святой Барбары | Замосце

Больш фотаздымкаў (17) >>

Культавы будынак першай паловы XVII ст. у в. Замосце (10 км ад Слуцка) з'яўляецца даволі складаным для атрыбуцыі помнікам. Гістарычныя звесткі пра яго вельмі скупыя. Вядома, што ён быў фундаваны ў 1620 г. (ці ў 1649 г.?) мясцовым шляхціцам Андрэем Самуілам Вінкаю-Ратамскім, а ў XVII ст. пры ім была місія езуітаў.

Шэраг адзнак сведчыць, што будынак узведзены мясцовымі непрафесійнымі дойлідамі: гэта адыход ад восевай сіметрыі, некананічная аб'ёмна-прасторавая пабудова, увядзенне ў муроўку буйных валуноў, адсутнасць стылёвых рыс. Будынак складаецца з квадратнага ў плане аб'ёму, асіметрычна ссунутай адносна падоўжнай восі храма 5-граннай апсіды і высокага 1-га яруса вежы-званіцы (не захавалася). Незвычайна, пад вуглом, да апсіды далучаны нізкія сакрысціі. Высока ўзнятыя арачныя аконныя праёмы, магутнае канструкцыйнае вырашэнне, простыя 2-схільныя дахі надаюць храму абарончы характар.

3 дапамогай гісторыка-стылістычнага аналізу паспрабуем удакладніць гэтыя звесткі. Храм мае кампактную аб'ёмна-прасторавую кампазіцыю — квадратны ў плане кафалікон складаецца ўсяго з двух травей. Дакладна аўтэнтычны характар скляпенняў невядомы — яны разбураны і заменены плоскай драўлянай столлю. Сцены нефа аздоблены пілястрамі, унутры яны ступеньчатыя, што сведчыць пра былую наяўнасць у канструкцыі скляпенняў падпружных арак. Масіўнасць сцен зменшана разгрузачнымі арачнымі нішамі. Асаблівасцю храма з'яўляецца незвычайнае вырашэнне алтарнай часткі ў выглядзе гранёнай апсіды з моцна скошанымі бакавымі гранямІ, у выніку гэтага ўнутры яна прасторава зліваецца з кафаліконам. У апсідзе фрагментарна ўцалела цыліндрычнае скляпенне, дэкараванае ромбападобным сеткавым арнаментам з нізкім рэльефам лепкі. У галоўным алтары знаходзілася карціна мастака Ш. Чаховіча «Укрыжаванне».

Уваходная частка вырашана ў выглядзе магутнага прызматычнага вежападобнага чацверыка, які звонку не мае гарызантальных чляненняў, што надае яму асаблівую важкасць. Унутры пры ўваходзе — крыжовыя скляпенні, на якіх размешчаны хоры. Інтэр'ер храма захаваў архаічна суровую архітэктурную трактоўку: нерэгулярная крапоўка сцен глыбокімі нішамі і лапаткамі, глыбокія адхілы аконных праёмаў, фрагменты рамбічна-сятчатага ляпнога арнаменту на консе апсіды, які нагадвае гатычныя нервюры. Усе тры часткі храма аб'яднаны маналітным дахам з агульным вільчыкам (падкрэслівае яго падоўжна-восевую кампазіцыю).

Рэнесансная важкасць лапідарнасць форм, спецыфічная тэктоніка алтарнай часткі, спрошчаная трактоўка ордэрнага дэкору дазваляюць меркаваць, што першапачаткова гэта быў, верагодна, кальвінскі збор пабудаваны (па стылявых характарыстыках) пасля 1620 г. У гэтым пераконвае яшчэ і тое што ў першай палове XVII ст. (да 1669 г.) удзельным Слуцкім княствам валодаў князь Багуслау Радзівіл, кіраўнік евангелісцкай абшчыны у Вялікім княстве Літоўскім, таму з'яўленне місіі езуітаў пад Слуцкам раней другой паловы XVII ст. малаверагоднае.

У 1865 г. пераасвячоны ў праваслаўную царкву. Пасля 1917 г. выкарыстоўваўся як культурная і гаспадарчая установа. 3 1990-х гг. касцёл пасля рэстаўрацыі паводле праекта архітэктара В. Кондраля дзейнічае.

Крыніцы:
Т.В. Габрусь
Мураваныя харалы
Мінск, "Ураджай", 2001
А.М. Кулагін
Каталіцкія храмы на Беларусі
Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 2000