Троіцкі касцёл у Чарнаўчыцах
Парафіяльны касцёл святой Троіцы ў Чарнаўчыцах стаіць у цэнтры вёскі, галоўным фасадам выходзіць на аўтадарогу Брэст—Камянец. Касцёл пабудаваны ў 1585—1595 гг. з цэглы па фундацыі Мікалая Крыштофа Радзівіла Сіроткі. З 1867 г. па 1918 г. — праваслаўная царква. У 1998 г. вернута плябанія, у якой пасля 2-й сусветнай вайны быў размешчаны шпіталь, пазней — музычная школа. На паўночны захад ад касцёла на высокім цокалі стаіць 3-ярусная 4-гранная званіца з шатровым дахам.
Касцёл Святой Тройцы і званіца ў ЧарнаўчыцахФота © К. Шастоўскі | Дата фота здымкі: 2002/05/31
У 1585 г., на год раней за касцёл езуітаў у Нясвіжы, Радзівіл Сіротка фундаваў і распачаў будаваць мураваны касцёл у гонар Св. Тройцы ў сваім маёнтку Чарнаўчыцы пад Берасцем. Будаўніцтва чарнаўчыцкага касцёла зацягнулася на дзесяць гадоў і на ім адбіўся мастацкі стыль нясвіжскага ўзора, завершанага крыху раней. Знітаванне формаў мясцовай готыкі і рэнесансу з новымі архітэктурнымі павевамі дало непаўторны варыянт мастацкага сімбіёзу.
Траецкі касцёл у ЧарнаўчыцахФота © Alexander | Дата фота здымкі: 2010/02/23
Архітэктоніка касцёла складаецца з прамавугольнага залавага асноўнага аб'ёму (нефа) і роўнавысокага з ім выцягнутага прэсбітэрыя, які мае віму і паўкруглае завяршэнне. Абедзве роўнавысокія часткі касцёла аб'яднаны прафіляваным карнізам і накрыты высокім клінаватым дахам з агульным вільчыкам. Атынкаваныя масіўныя сцены бакавых фасадаў (таўшчыня сцен 1,3 м) выкладзены ў тэхніцы гатычнай муроўкі, умацаваны контрфорсамі, прарэзаны паўцыркульнымі аконнымі праёмамі з глыбокімі адхіламі.
Бакавы (паўднёвы) фасадФота © Кузіч Мікола | Дата фота здымкі: 2006/04/16
Пад уплывам барочнага першаўзору ў Нясвіжы галоўны фасад быў пакінуты плоскім. Ён завершаны не шчытом, як гатычныя храмы, і не фігурным барочным франтонам з валютамі, а сціплым трохвугольным франтонам са стрыманым дэкорам у выглядзе прамавугольных і круглых плоскіх ніш. Гэты дэкор адрозніваецца ад гатычных узораў, але ён яшчэ вельмі далёкі ад ордэрнай пластыкі барока.
Галоўны фасад, фрагментФота © Власюк Юрий | Дата фота здымкі: 2011/06/05
Новае ў тэктоніцы храма (у параўнанні з культавымі збудаваннямі папярэдняга часу) гэта наяўнасць у ім трансепта, які на ўзроўні вокнаў надае плану выгляд лацінскага крыжа. Трансепт ступеньчата пераходзіць у невысокія квадратныя аб'ёмы, якія нагадваюць бакавыя капліцы, накрытыя аднасхільнымі дахамі. Тарцы гэтых капліц зроблены ў адну лінію з яшчэ меншымі па вышыні сіметрычнымі прыбудовамі сакрыстый, што надае форме плана ўсяго збудавання строгасць і гармонію. Агульная ж аб'ёмна-прасторавая кампазіцыя ўскладняецца і дынамічна нарошчваецца.
Выгляд ад паўднёвага ўсходуФота © К. Шастоўскі | Дата фота здымкі: 2002/04/30
Пластыку кампазіцыі ў алтарнай частцы ўзмацняе цыліндрычная вежачка з шатровым пакрыццём і вітымі ўсходамі ўнутры, размешчаная ў месцы злучэння паўднёвай сакрыстыі з алтарнай апсідай. Яна была пабудавана з-за неабходнасці трапляць у паддашак храма і адсутнасці вежы-званіцы пры галоўным фасадзе, якая звычайна выконвае гэтую функцыю.
Вежачка ў месцы злучэння паўднёвай сакрыстыі з алтарнай апсідайФота © К. Шастоўскі | Дата фота здымкі: 2002/05/31
У інтэр'еры цыліндрычнае скляпенне аздоблена нізкарэльефнымі «несапраўднымі» кесонамі сеткаватага малюнка, утворанымі ляпнымі ўзорыстымі псеўданервюрамі — наватарскае асэнсаванне гатычнай канструкцыі як дэкаратыўнай формы.
Інтэр'ер, фрагментФота © К. Шастоўскі | Дата фота здымкі: 2005/11/13
Аналагічны дэкор мае і скляпенне прэсбітэрыя, якое стварае непаўторную мастацкую аздобу інтэр'ера. Сцены апрацаваны пілястрамі. У інтэр'еры 3 барочныя драўляныя паліхромныя скульптуры 18 ст.: «Св. Дамінік» у алтары (прывезены з касцёла ў г. Высокае Камянецкага раёна), «Укрыжаванне». На паверхні скульптур захаваліся сляды афарбоўкі залаціста-карычневых і чырвоных тонаў. У сакрысціі храма захаваўся арнат, аблямаваны слуцкім поясам.
Скляпенні. ФрагментФота © К. Шастоўскі | Дата фота здымкі: 2005/11/13
Вежа для званоў пастаўлена адасоблена ад храма. Суровая сярэднявечная архітэктура чатырох'яруснай прызматычнай вежы-званіцы, завершанай традыцыйным для народнага дойлідства шатром-«каўпаком», дакладна адпавядае архітэктурнаму вырашэнню вежы-званіцы каля нясвіжскага касцёла езуітаў.
ЗваніцаФота © Власюк Юрий | Дата фота здымкі: 2011/06/05
У чарнаўчыцкім касцёле Святой Тройцы знаходзіўся цудоўны абраз Маці Божай Чарнаўчыцкай – Пані Суцяшэння, якая трымае ў руках белыя лілеі – сведчанне дзявочай чысціні і беззаганнасці. Выява Маці Божай паказана ў лодцы, якая сімвалізуе Касцёл і збаўленне ад граху. Дзякуючы культу абраза ў Чарнаўчыцах і ваколіцы адбылося шмат цудоўных падзей, і пра гэта сведчыла вялікая колькасць вотаў – вырабаў са срэбра, золата, іншых каштоўнасцяў, якія ўдзячныя людзі, збаўленыя ад хваробаў і нягодаў, прыносілі да цудоўнага абраза Маці Божай Чарнаўчыцкай. У гады Першай сусветнай вайны, калі касцёл Святой Тройцы належаў праваслаўнай царкве, бацюшка Калінскі вывез у Расію цудатворны абраз Маці Божай Чарнаўчыцкай і яшчэ шмат прадметаў культу разам з пяццю званамі. Вернікі звярталіся да цара Мікалая ІІ з просьбай аб вяртанні святыні, але і да гэтага часу яна застаецца згубленай. Пошукі іконы ў савецкі час веў ксёндз А. Грыбоўскі. Ён знайшоў і зрабіў павялічаную выяву пячаткі чарнаўчыцкай рыма-каталіцкай парафіі, на якой адлюстраваны вобраз Найсвяцейшай Дзевы Марыі з цудоўнай іконы. Вернікі чарнаўчыцкага касцёла Святой Тройцы працягваюць пошукі цудоўнага абраза Маці Божай Чарнаўчыцкай і ўсіх магчымых звестак пра святыню.
Крыніца:
Т.В. Габрусь
Мураваныя харалы
Мінск, "Ураджай", 2001
А.М. Кулагін
Каталіцкія храмы на Беларусі
Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 2000