Выбраныя здымкі
Свіран, 1930-ыя гг. Здымак 15.10.2004 Фота © Уладзімір Скрабатун |
Гаспадарчая пабудова, 1930-ыя гг. Здымак 15.10.2004 Фота © Уладзімір Скрабатун |
Уезд у вёску. Здымак 15.11.2004 Фота © Уладзімір Скрабатун |
У сярэдзіне ХІХ ст. Кашталянаўшчына вядома як маёнтак Глыбоцкай воласці Дзісненскага павету. Маёнтак быў уласнасцю Чарняўскіх. Меў 800 маргоў абшару, з іх 300 лесу. Глеба вельмі ўраджайная, прыдатная для вырошчвання пшаніцы, часткова жыта. У 1811 годзе ў Кашталянаўшчыне — 87 душ, у 1866 г. – 28 жыхароў. Вясной 1861 года тут адбыліся хваляванні сялян, якія адмовіліся выконваць павіннасці ў гаспадарцы сваіх паноў. У пачатку ХХ ст. у маёнтку жыло 47 чалавек.
З 1921 па 1939 гг. Кашталянаўшчына – фальварак Глыбоцкай гміны Дзісненскага павету. Паводле перапісу 1921 года тут было 2 дамы і 26 жыхароў. Паводле “Skorowidza miejscowosci powiatu Dzisnienskiego woj. Wilenskiego” на 1 студзеня 1930 г. у маёнтку Кашталянаўшчына налічвалася 56 жыхароў, зямлі — 300 дзесяцін, бліжэйшая пошта — 9 км. (у Глыбокім). Апошнім уладальнікам Кашталянаўшчыны ў 1930-ыя гг. быў Баляслаў Быхавец. Цагляныя будынкі маёнтка, якія захаваліся да нашых дзён, па словах старажылаў, узведзеныя менавіта ім. Для ўзвядзення будынкаў і эканоміі сродкаў ў маёнтку была створаная ўласная цагельня.
Надыйшоў 1939 год. Са справаздачнага дакладу т. Аніскаўца, сакратара Глыбоцкага РК КП(б)Б Вілейскай вобласці аб рабоце за перыяд з 1 студзеня па 11 красавіка 1940 г., вядома, што гэтым годзе “арганізавана МТС у колішнім маёнтку Кашталянаўшчына, якая мае 7 колавых трактароў і прычапны сельскагаспадарчы інвентар. Поўным штатам МТС яшчэ не ўкамплектаваная”.
Баляслаў Быхавец не быў вывезены ў 1939 годзе бальшавікамі ў ГУЛАГ. Проста, ён быў у такім узросце, у якім ўжо не вывозяць. Драўляны сядзібны дом быў спалены партызанамі пад час апошняй вайны. Захаваліся падмуркі. Пасля вайны Б.Быхавец вырашыў, ўсё ж, выехаць у Польшчу. Не даехаў, памёр у дарозе.
Згодна перапісу 1959 года ў Кашталянаўшчыне налічвалася 86 жыхароў. У лістападзе 2004 года ў вёсцы Кашталянаўшчына Удзелаўскага сельсавету налічвалася: жыхароў – 23, двароў – 16.
На жаль, цяперашнія глыбоцкія ўлады не зацікаўленыя ў захаванні культурна-гістарычнай спадчыны. Кашталянаўшчыну чакае той самы лёс, што і палаца ў Залессі, сядзібы Бжастоўскіх ў Валыне, сядзібы Масальскіх ў Глыбокім, Дамейкаў ў Дзеркаўшчыне і дзесяткаў іншых сядзіб і палацаў Глыбоччыны, якія расцягалі па цагліне.
— Навошта ахоўваць, — казаў мне пару месяцаў таму адзін адказны супрацоўнік Глыбоцкага райвыканкама, — бо трэба шукаць грошы на рэстаўрацыю, а іх — няма. Няхай лепш людзі забяруць сабе на цэглу. Усё роўна той палац разваліцца…
Кашталянаўшчыну раскрадаюць.
З 1921 па 1939 гг. Кашталянаўшчына – фальварак Глыбоцкай гміны Дзісненскага павету. Паводле перапісу 1921 года тут было 2 дамы і 26 жыхароў. Паводле “Skorowidza miejscowosci powiatu Dzisnienskiego woj. Wilenskiego” на 1 студзеня 1930 г. у маёнтку Кашталянаўшчына налічвалася 56 жыхароў, зямлі — 300 дзесяцін, бліжэйшая пошта — 9 км. (у Глыбокім). Апошнім уладальнікам Кашталянаўшчыны ў 1930-ыя гг. быў Баляслаў Быхавец. Цагляныя будынкі маёнтка, якія захаваліся да нашых дзён, па словах старажылаў, узведзеныя менавіта ім. Для ўзвядзення будынкаў і эканоміі сродкаў ў маёнтку была створаная ўласная цагельня.
Надыйшоў 1939 год. Са справаздачнага дакладу т. Аніскаўца, сакратара Глыбоцкага РК КП(б)Б Вілейскай вобласці аб рабоце за перыяд з 1 студзеня па 11 красавіка 1940 г., вядома, што гэтым годзе “арганізавана МТС у колішнім маёнтку Кашталянаўшчына, якая мае 7 колавых трактароў і прычапны сельскагаспадарчы інвентар. Поўным штатам МТС яшчэ не ўкамплектаваная”.
Баляслаў Быхавец не быў вывезены ў 1939 годзе бальшавікамі ў ГУЛАГ. Проста, ён быў у такім узросце, у якім ўжо не вывозяць. Драўляны сядзібны дом быў спалены партызанамі пад час апошняй вайны. Захаваліся падмуркі. Пасля вайны Б.Быхавец вырашыў, ўсё ж, выехаць у Польшчу. Не даехаў, памёр у дарозе.
Згодна перапісу 1959 года ў Кашталянаўшчыне налічвалася 86 жыхароў. У лістападзе 2004 года ў вёсцы Кашталянаўшчына Удзелаўскага сельсавету налічвалася: жыхароў – 23, двароў – 16.
На жаль, цяперашнія глыбоцкія ўлады не зацікаўленыя ў захаванні культурна-гістарычнай спадчыны. Кашталянаўшчыну чакае той самы лёс, што і палаца ў Залессі, сядзібы Бжастоўскіх ў Валыне, сядзібы Масальскіх ў Глыбокім, Дамейкаў ў Дзеркаўшчыне і дзесяткаў іншых сядзіб і палацаў Глыбоччыны, якія расцягалі па цагліне.
— Навошта ахоўваць, — казаў мне пару месяцаў таму адзін адказны супрацоўнік Глыбоцкага райвыканкама, — бо трэба шукаць грошы на рэстаўрацыю, а іх — няма. Няхай лепш людзі забяруць сабе на цэглу. Усё роўна той палац разваліцца…
Кашталянаўшчыну раскрадаюць.
Уладзімір Скрабатун,
адмыслова для radzima.org