Выбраныя здымкі
Магіла паўстанца 1863-64 гг. на пасялковым цвінтары Фота © Уладзімір Скрабатун |
У Падсвіллі пахаваны Міхал Фалькоўскі, удзельнік паўстання 1863 года. Ён пражыў 91 год і дачакаўся адраджэння польскай дзяржавы.
Хоць ад Глыбокага да Падсвілля ўсяго нейкіх 25 кіламетраў, аднак мае інтарэсы часцей ляжалі за імі — у Галубіцкай пушчы, дзе шмат баравікоў. Штораз мінаў Падсвілле са шкадаваннем: ізноў не выпадае пашпацыраваць па яго вуліцах з фотаапаратам.
Але, напэўна, ва ўсім, што адбываецца, ёсць нейкая логіка. Прыедзь я на год, ці два раней, нарабіў бы здымкаў мястэчка з усіх ракурсаў, і больш не было б патрэбы сюды ехаць – карыстаўся б фотаархівам. Гэтым разам прыехаў сюды адмыслова. І не дарэмна!
Справакаваў мяне паехаць у Падсвілле Уладзімір Шык з Пастаў, карэспандэнт “Віцебскага кур’ера”. Пакуль ён браў інтэрв’ю у тутэйшага мэра, у мяне было досыць часу “апоўзаць” усё мястэчка ўздоўж і ўпоперак.
Маю ўвагу прыцягнуў цвінтарны пагорак на ўскрайку Падсвілля. На яго вяршыне стаяла недзе з чатыры дзесяткі аднолькавых бетонных крыжоў. Іх строгія і суровыя формы навялі на думку: гэта – вайсковыя пахаванні 1920-га года. Вырашыў пацікавіцца. Так і ёсць, гэта пахаванні польскіх жаўнераў, якія палеглі ў баях з Чырвонай Арміяй за адраджэнне Другой Рэчы Паспалітай.
Зразумела, калі паселішча заснавалі палякі, то ад пачатку яно фармавалася як каталіцкае. І на могілках гэта заўважна – збольшага надпісы на помніках зроблены лацініцай па-польску. Натуральна, паваенныя каталіцкія пахаванні сустракаюцца і на рускай мове. З пахаванняў апошняга дзесяцігоддзя ёсць колькі і на беларускай.
Звычайна пільную ўвагу надзяляю старадаўнім помнікам. Стараюся ўважліва прачытаць надпісы. Часта здараюцца нечаканыя адкрыцці.
На гэтым цвінтары, на помніку адмысловай формы, тыповай для польскіх вайсковых пахаванняў 1920-30-ых гг., прачытаў прозвішча Falkowski Michal. Прозвішча Фалькоўскі падалося мне знаёмым. Згадалася нейкая публікацыя, якая прысвечана паўстанню 1863 года. Так і ёсць. Тэкст на помніку, па-польску, паведамляў:
Вядома, што паўстанец Міхал Фалькоўскі паходзіў з Варанова, што недалёка ад Глыбокага. Дажыўшы да ўтварэння незалежнай польскай дзяржавы ў 1920-ыя Міхал Фалькоўскі карыстаўся вялікай павагай у асяроддзі глыбоцкіх палякаў ды мясцовых уладаў як ветэран паўстання 1863-64 гг.
Натуральна, што гэты помнік увойдзе ў летапіс паўстання 1863-64 гг. на Глыбоччыне. Шкада толькі аднаго, што такія ўнікальныя помнікі не вядомыя шырокаму колу грамадскасці. Аб іх наяўнасці даведваешся толькі пасля выпадковай знаходкі. Гэта таксама частка нашай беларускай гісторыі, а не толькі польскай. Тым больш, што Міхал Фалькоўскі наш зямляк.
Хоць ад Глыбокага да Падсвілля ўсяго нейкіх 25 кіламетраў, аднак мае інтарэсы часцей ляжалі за імі — у Галубіцкай пушчы, дзе шмат баравікоў. Штораз мінаў Падсвілле са шкадаваннем: ізноў не выпадае пашпацыраваць па яго вуліцах з фотаапаратам.
Але, напэўна, ва ўсім, што адбываецца, ёсць нейкая логіка. Прыедзь я на год, ці два раней, нарабіў бы здымкаў мястэчка з усіх ракурсаў, і больш не было б патрэбы сюды ехаць – карыстаўся б фотаархівам. Гэтым разам прыехаў сюды адмыслова. І не дарэмна!
Справакаваў мяне паехаць у Падсвілле Уладзімір Шык з Пастаў, карэспандэнт “Віцебскага кур’ера”. Пакуль ён браў інтэрв’ю у тутэйшага мэра, у мяне было досыць часу “апоўзаць” усё мястэчка ўздоўж і ўпоперак.
Маю ўвагу прыцягнуў цвінтарны пагорак на ўскрайку Падсвілля. На яго вяршыне стаяла недзе з чатыры дзесяткі аднолькавых бетонных крыжоў. Іх строгія і суровыя формы навялі на думку: гэта – вайсковыя пахаванні 1920-га года. Вырашыў пацікавіцца. Так і ёсць, гэта пахаванні польскіх жаўнераў, якія палеглі ў баях з Чырвонай Арміяй за адраджэнне Другой Рэчы Паспалітай.
Зразумела, калі паселішча заснавалі палякі, то ад пачатку яно фармавалася як каталіцкае. І на могілках гэта заўважна – збольшага надпісы на помніках зроблены лацініцай па-польску. Натуральна, паваенныя каталіцкія пахаванні сустракаюцца і на рускай мове. З пахаванняў апошняга дзесяцігоддзя ёсць колькі і на беларускай.
Звычайна пільную ўвагу надзяляю старадаўнім помнікам. Стараюся ўважліва прачытаць надпісы. Часта здараюцца нечаканыя адкрыцці.
На гэтым цвінтары, на помніку адмысловай формы, тыповай для польскіх вайсковых пахаванняў 1920-30-ых гг., прачытаў прозвішча Falkowski Michal. Прозвішча Фалькоўскі падалося мне знаёмым. Згадалася нейкая публікацыя, якая прысвечана паўстанню 1863 года. Так і ёсць. Тэкст на помніку, па-польску, паведамляў:
“С.+ П.
Ветэран 1863 г.
Фалькоўскі Міхал.
+ 10.10.1930
у веку 91 год.
Крывёй, слязмі і потам арасіў зямлю родную і далёкую Сібір.
Просі о здровась Марыя”.
Вядома, што паўстанец Міхал Фалькоўскі паходзіў з Варанова, што недалёка ад Глыбокага. Дажыўшы да ўтварэння незалежнай польскай дзяржавы ў 1920-ыя Міхал Фалькоўскі карыстаўся вялікай павагай у асяроддзі глыбоцкіх палякаў ды мясцовых уладаў як ветэран паўстання 1863-64 гг.
Натуральна, што гэты помнік увойдзе ў летапіс паўстання 1863-64 гг. на Глыбоччыне. Шкада толькі аднаго, што такія ўнікальныя помнікі не вядомыя шырокаму колу грамадскасці. Аб іх наяўнасці даведваешся толькі пасля выпадковай знаходкі. Гэта таксама частка нашай беларускай гісторыі, а не толькі польскай. Тым больш, што Міхал Фалькоўскі наш зямляк.
Уладзімір Скрабатун
“Вольнае Глыбокае”,
№47(242) 18 – 24 лістапада 2004 года