Млын | Зябкі

Больш фотаздымкаў (21) >>

Млын — самае вялікае збудаванне Зябак. Ён быў пабудаваны ў самым пачатку 20-ых гадоў XX ст. па нямецкім праекце, пад кіраўніцтвам двух інжынераў, якія спецыяльна для гэтага прыехалі з Германіі. Будынак млына — чатырохпавярховы будынак са сховішчам і кузняй. Яго ў плане можна падзяліць на тры часткі:
- двухпавярховы з балконам, дзе знаходзіліся тры пары жорнаў, спецыяльнае прыстасаванне для падняцця мяхоў, асноўны механізм, які пераводзіў гарызантальную перадачу ў вертыкальную;
- чатырохпавярховы;
- вялікі аднапавярховы цагляны трысцен вышынёй у паўтара паверхі, з якога ішлі тры цягі на жорны.

Відавочна, увесь млын быў накрыты чарапіцай. Млын пабудаваны на каменным падмурку з жоўтай цэглы. Пры будаўніцтве і рамонце паўтарыпавярховай часткі ўжыта дрэва, чырвоная цэгла і камень. Кожны вугал млына расшыраны і патоўшчаны каля нізу. Кожная сцяна двухпавярховай і чатырохпавярховай часткі рытмічна падзялялася вокнамі. На першым паверсе вокны меншыя. На другім, трэцім і чацвёртым паверхах вокны аднолькавыя. Зябкаўскі млын – гэта збудаванне гарадской урбаністыкі перыяду мадэрн. Фасад млына зроблены па тыпу вулічнай забудовы пач. XX ст. Млын пабудавалі ля хаты Ітмана на краю невялічкага балота, не на горцы, таму вялікія вятры тут «не хадзілі», хуткаплыннай парожыстай ракі тут таксама няма — значыць млын не вадзяны і не вятрак. Млын працаваў на пары. Была кацельня. Магчыма, што будынак кацельні не захаваўся да нашага часу, але не выключэнне, што кацельня знаходзілася ў памяшканні на паўтара паверха, там жа, дзе стаяў паравы рухавік, які круціў жорны.

На млыну выраблялася мука розных гатункаў, таксама там дзерлі ячмень (чысцілі зерне ад шалупіння) і рабілі крупы. Спецыяльныя прыстасаванні для ачысткі ячменю знаходзіліся ў чатырохпавярховай частцы будынка, а малолі муку ў двухпавярховай. Спецыяльныя прыстасаванні падымалі мяхі на трэці паверх праз балкон, адтуль зерне сыпалі ў варонкі на другі паверх, дзе знаходзіліся жорны, а на першым паверсе збіралі муку. Ля млына меўся дом (заезджы двор, начоўка): «Малолі шмат людзей і таму заставаліся нанач,» — успамінаў Пілімон В. I.

Пасля вайны, па словах Л.А. Гарнастай, млын перайшоў у рукі саўгаса. У памяшканне загналі дызельны трактар, пры дапамозе якога круцілі жорны. Па словах мясцовых жыхароў, млын, як саўгасная ўласнасць, працаваў да 1980-ых гг. Ён быў у стане вырабляць муку вышэйшага гатунку, тут “дзёрлі” крупы з ячменю. Але ўжо ў пачатку 1990-ых ён пачаў губляць сваю неабходнасць. У сярэдзіне 90-ых на млыне стаяў адзін электрычны рухавік.

Аляксей Коц, г. Наваполацк
Апублікавана ў "Вольным Глыбокім"
№29 (276) 14 ліпеня 2005 года