Выбраныя здымкі
Стан царквы на 05.2007 (фота Глобус Беларусі) Фота © Глобус Беларуси (http://globus.tut.by) |
Выгляд з боку апсіды, 05.2007 (фота Глобус Беларусі) Фота © Глобус Беларуси (http://globus.tut.by) |
Вёскі Сцяпанполле ўжо не існуе. Будынак колішняй царквы знаходзіцца ў паўразбураным стане і гіне на вачах (фота Глобус Беларусі) Фота © Глобус Беларуси (http://globus.tut.by) |
Створаны ў 1912 г. прыход Сцяпанпольскай царквы некалі належаў да Галомыльскай уніяцкай царквы. Пасля ліквідацыі ўніяцтва ў 1839 г. усіх грэка-католікаў насільна перавялі ў праваслаўе і яны аўтаматычна сталі вернікамі Галомыльскай, але ўжо „казённай” (праваслаўнай) веры.
Захаваліся архіўныя звесткі і аб першых кроках прававаслаўя на гэтых землях. У кліравых ведамасцях маецца некалькі звестак аб Галомыльскім прыходзе, аб колькасным складзе прыхажан і аб святынях, што яшчэ знаходзіліся на яе тэрыторыі. З іх мы даведваемся, што на могільніку ў Чарапах (тэрыторыя сучаснага Германавіцкага сельскага савета) некалі існавала капліца. Вось кароценькія звесткі аб ёй:
1. Збудавана у 1818 годзе прыхажанiнам Iванам Струём.
2. Пярэдняя частка будынку каменнная, а задняя – драўляная. Каплiца носiць iмя Вялiкапакутнiцы Барбары (у ведамасцях за 1845 i 1847 г.г. яна згадваецца пад тытулам Святой Праведнай Елiзаветы. Відаць, пасля перадачы яе праваслаўнай царкве тытул быў заменены на „больш праваслаўны”).
3. Неабходная ўтвар маецца.
Набажэнствы адбываюцца ў Святую Чатырохдзесятнiцу для споведзi прыхажанаў.
На жаль, яна да нашых дзён не захавалася. Вельмі складана сказаць, калі яна знікла і што з ёй сталася: з сярэдзіны ХІХ стагоддзя аб ёй не ўдалося адшукаць ніякіх звестак.
У 1912 годзе з-за адаленасці да Галомыльскай царквы і за розных цяжкасцяў туды дабрацца (паводкі, бездарожжа) прымаецца рашэнне аб заснаванні ў Сцяпанполлі новага прыходу. Значную ролю ў гэтым адыграў яшчэ і той факт, што тут была вялікая колькасць праваслаўнага насельніцтва. Напачатку будзе збудавана невялікая капліца, а пазней царква, разваліны якой захаваліся і сёння.
А вось такім быў новы прыход (паводле справаздачы за 1914 г.).
Царква знаходзiцца ў збудаваным доме. Часова. Асвечаная 24 студзеня 1912 года.
Будынак драўляны, памяшканне маленькае.
Прастол адзiн у iмя Святога Серафiма.
Утвары няма.
У прыходзе дзейнiчае тры мiнiстэрскiх школы (так званыя дамы граматы) у в. Сцяпанполле, в. Ямна i в. Iванава.
Прыход:
У часе польскага панавання ў Дзісенскім благачынні гэтая была самая вялікая парафія, налічвала каля трох тысячаў вернікаў, а будынак царквы быў вельмі маленькім і практычна нікога не змяшчаў. У часе вялікіх святаў значная частка вернікаў вымушана была стаяць на вуліцы, таму настала вострая праблема пабудовы новага храма. Па згодзе Дзісенскага і Шаркаўшчынскага благачыннага было вырашана перавесці будынак Дзісенскай Георгіеўскай царквы. Праект перабудовы быў падрыхтаваны Васілём Кошалем з Дзісны.
Новая царква была збудавана (а дакладней перавезена з Дзісны) у 1931 г. Яе асвячэнне адбылося 14 кастрычніка 1931 г., якое выканаў па даручэнню Віленскага архіепіскапа яе настаяцель айцец Нічыпар Майсяёнак. На ўрачыстасці прысутнічала 11 іерэяў і дыяканаў. Паколькі асвячэнне адбылося ў часе свята Пакрова, царква была названа Пакроўскай, да гэтага ж часу яна называлася Свята-Серафімаўскай. Такім чынам, за гісторыю свайго існавання, Сцяпанпольскі прыход меў дзве назвы: Свята-Серафімаўскі і Пакроўскі.
Царква дажыла і да сёняшняга дня. Будынак знаходзіцца ў паўразбураным стане і гіне на вачах. Ніякіх спробаў па кансервацыі і захаванні помніка не праводзіцца. Так вось і знікае яшчэ адзін цікавы помнік народнага дойлідства. У канцы 80-ых г.г. праводзіліся спробы адраджэння царквы, але нічым яны не скончыліся, магчыма, з-за аддаленасці яе ад месцажыхарства вернікаў і кепскіх камунікацыйных зносінаў (складана да яе дабірацца прыхажанам, бо так здарылася, што Сцяпанполлі не засталося жыхароў, а таксама зніклі і суседнія вёскі альбо ў іх практычна не засталося жыхароў), было вырашана пабудаваць царкву бліжэй да населеных пунктаў. Так вось у в. Ямна былую школу перабудавалі пад новую царкву, якая лічыцца працягам Сцяпанпольскай. Можна сказаць, што гэта сталася яе трэцім жыццём (маленькая капліца ў в. Сцяпанполле, затым збудаваная царква ў гэтай жа вёсцы і сёння – новая ў в. Ямна).
У царкве пэўны час працавалі святарамі Нічыпар Майсяёнак і Мікалай Лапіцкі - знакаміты беларускі дзеяч на эміграцыі. Айцец Нічыпар Майсяёнак быў прызначаны на пасаду настаяцеля ў 1922 г. і служыў да 1935 г. г. зн. на працягу амаль 14 гадоў. Нарадзіўся 1 лютага 1887 года ў в. Леднікі (зараз Кавалі) Глыбоцкай воласці. Рукапаложаны ў святары 1 верасня 1919 г. памёр 1 снежня 1974 г. на Глыбоччане, там і пахаваны.
Найбольш знакамітым у гэтым прыходзе быў айцец Мікалай Лапіцкі, непахісны патрыёт бацькаўшчыны, адзін з найбольш актыўных дзеячоў беларускай эміграцыі, магістр багаслоўя. Браў актыўны ўдзел у Царкоўным Саборы ў Менску ў 1942 г., які абвесціў аўтакефалію Беларускай праваслаўнай царквы. Пасля 1944 г. эміграваў, спачатку ў Нямеччыну. У Рэгінсбургу ён арганізаваў беларускі праваслаўны прыход і кіраваў пабудовай царквы, якая ў 1946 г. была асвечана ў гонар Еўфрасіні Полацкай. Пэўны час быў дырэктарам беларускай гімназіі імя Янкі Купалы ў Міхэльсдорфе. З 1950 г. – у ЗША. Там таксама актыўна ўдзельнічаў у беларускім руху, быў апекуном беларускай парафіі ў Сайт Рывэры, дзе апекаваўся парафіяльнай школай, навучаў у ёй рэлігіі, удзельнічаў у выданні часопісу „Царкоўны Сьветач”, а пазней быў яго рэдактарам. Пад яго апекай і нэпасрэдным удзелам была збудавана беларускай праваслаўная царква, асвечаная ў гонар Еўфрасіні Полацкай.
Нарадзіўся айцец Мікалай Лапіцкі 13 снежня 1907 г. у Вялейскім павеце. У 1934 г. прыняў дыяканскія пасвячэнні, а ў неўзабаве – сан прэсьвіцера. У 1935 г. атрымаў ступень магістра багаслоўя за працу „Праваслаўе у Вялікім Княстве Літоўскім за часоў панавання Уладыслава Ягайлы“. У 1935 г. быў прызначаны настаяцелем у Сцяпанполлі, дзе служыў да 1942 г. Аб гэтым часе працы ў адным з артыкулаў часопіса „Беларуская думка”, што выдаецца ў Нью Ёрку, ў 2000 г. было напісана:
Прыход меў многа зямлі й трэба было на ёй умець гаспадарыць. За гэтую справу ўзялася матушка (Валянціна Трафімук), а а. Мікалай заняўся царквой і прыходзкімі справамі. Тут нарадзіўся ў іх сын Жорж. Айцец Мікалай пачаў будаваць над рэчкаю Дзісною дом для настаяцеля, але ня скончыў – перашкодзіла вайна.
Памёр айцец Мікалаў Лапіцкі 8 жніўня 1976 г. у Беларускім адпачынковым цэнтры „Бэлэр-Менск“ каля мястэчка Глен Спэй (штат Нью Ёрк). Пахаваны на беларускім могільніку ў Сайт Рывэры.
Захаваліся архіўныя звесткі і аб першых кроках прававаслаўя на гэтых землях. У кліравых ведамасцях маецца некалькі звестак аб Галомыльскім прыходзе, аб колькасным складзе прыхажан і аб святынях, што яшчэ знаходзіліся на яе тэрыторыі. З іх мы даведваемся, што на могільніку ў Чарапах (тэрыторыя сучаснага Германавіцкага сельскага савета) некалі існавала капліца. Вось кароценькія звесткі аб ёй:
1. Збудавана у 1818 годзе прыхажанiнам Iванам Струём.
2. Пярэдняя частка будынку каменнная, а задняя – драўляная. Каплiца носiць iмя Вялiкапакутнiцы Барбары (у ведамасцях за 1845 i 1847 г.г. яна згадваецца пад тытулам Святой Праведнай Елiзаветы. Відаць, пасля перадачы яе праваслаўнай царкве тытул быў заменены на „больш праваслаўны”).
3. Неабходная ўтвар маецца.
Набажэнствы адбываюцца ў Святую Чатырохдзесятнiцу для споведзi прыхажанаў.
На жаль, яна да нашых дзён не захавалася. Вельмі складана сказаць, калі яна знікла і што з ёй сталася: з сярэдзіны ХІХ стагоддзя аб ёй не ўдалося адшукаць ніякіх звестак.
У 1912 годзе з-за адаленасці да Галомыльскай царквы і за розных цяжкасцяў туды дабрацца (паводкі, бездарожжа) прымаецца рашэнне аб заснаванні ў Сцяпанполлі новага прыходу. Значную ролю ў гэтым адыграў яшчэ і той факт, што тут была вялікая колькасць праваслаўнага насельніцтва. Напачатку будзе збудавана невялікая капліца, а пазней царква, разваліны якой захаваліся і сёння.
А вось такім быў новы прыход (паводле справаздачы за 1914 г.).
Царква знаходзiцца ў збудаваным доме. Часова. Асвечаная 24 студзеня 1912 года.
Будынак драўляны, памяшканне маленькае.
Прастол адзiн у iмя Святога Серафiма.
Утвары няма.
У прыходзе дзейнiчае тры мiнiстэрскiх школы (так званыя дамы граматы) у в. Сцяпанполле, в. Ямна i в. Iванава.
Прыход:
| Назва вёскi | Колькасць дамоў | Колькасць мужчынскiх душаў | Колькасць жаночых душаў | Адлегласць у вёрстах ад царквы |
| Маёнтак Александрова, хут. Вiдокi | 2 | 7 | 7 | 1 |
| Фал. Мышчына i Сутокi | 2 | 11 | 8 | 3 |
| в. Сакалова, Рудня, Пагорцы | 48 | 157 | 151 | 3 |
| в. Усця, Ткачовы, Ганебныя | 23 | 86 | 75 | 3 |
| Глiнскiя, Логiкава, Архiпава | 15 | 49 | 50 | 3-4 |
| Акунёва, Папшулi | 36 | 120 | 125 | 2 |
| Мядзьведзева, Курляндзiкi, Верацюгi | 20 | 66 | 62 | 3 |
| Мурашчына, Гараўцы | 43 | 143 | 125 | 0,5-2 |
| Жады, Мiхалушкi, Крупенiшчы | 30 | 85 | 97 | 3 |
| Ямна, Чарапы, Малышы, Гастобажы | 114 | 407 | 400 | 4-6 |
| Рэдзькi, Курылава | 14 | 40 | 34 | 8 |
| Красны Луг, Казулiна | 5 | 19 | 21 | 10 |
| Буды | 16 | 51 | 46 | 12 |
| Усяго | 368 | 1241 | 1201 | |
| На тэрыторыi прыходу: | ||||
| Духоўных | 2 | 5 | 4 | |
| Стацкiх | 4 | 3 | 1 | |
| Сялянаў | 368 | 1241 | 1201 | |
| Габрэяў | 8 | 25 | 26 | |
| Iнаслаўных (рыма-католiкаў) | 103 | 545 | 514 | |
| Раскольнiкаў (федасееўцы) | 8 | 26 | 24 | |
| Агулам | 493 | 1845 | 1770 |
У часе польскага панавання ў Дзісенскім благачынні гэтая была самая вялікая парафія, налічвала каля трох тысячаў вернікаў, а будынак царквы быў вельмі маленькім і практычна нікога не змяшчаў. У часе вялікіх святаў значная частка вернікаў вымушана была стаяць на вуліцы, таму настала вострая праблема пабудовы новага храма. Па згодзе Дзісенскага і Шаркаўшчынскага благачыннага было вырашана перавесці будынак Дзісенскай Георгіеўскай царквы. Праект перабудовы быў падрыхтаваны Васілём Кошалем з Дзісны.
Новая царква была збудавана (а дакладней перавезена з Дзісны) у 1931 г. Яе асвячэнне адбылося 14 кастрычніка 1931 г., якое выканаў па даручэнню Віленскага архіепіскапа яе настаяцель айцец Нічыпар Майсяёнак. На ўрачыстасці прысутнічала 11 іерэяў і дыяканаў. Паколькі асвячэнне адбылося ў часе свята Пакрова, царква была названа Пакроўскай, да гэтага ж часу яна называлася Свята-Серафімаўскай. Такім чынам, за гісторыю свайго існавання, Сцяпанпольскі прыход меў дзве назвы: Свята-Серафімаўскі і Пакроўскі.
Царква дажыла і да сёняшняга дня. Будынак знаходзіцца ў паўразбураным стане і гіне на вачах. Ніякіх спробаў па кансервацыі і захаванні помніка не праводзіцца. Так вось і знікае яшчэ адзін цікавы помнік народнага дойлідства. У канцы 80-ых г.г. праводзіліся спробы адраджэння царквы, але нічым яны не скончыліся, магчыма, з-за аддаленасці яе ад месцажыхарства вернікаў і кепскіх камунікацыйных зносінаў (складана да яе дабірацца прыхажанам, бо так здарылася, што Сцяпанполлі не засталося жыхароў, а таксама зніклі і суседнія вёскі альбо ў іх практычна не засталося жыхароў), было вырашана пабудаваць царкву бліжэй да населеных пунктаў. Так вось у в. Ямна былую школу перабудавалі пад новую царкву, якая лічыцца працягам Сцяпанпольскай. Можна сказаць, што гэта сталася яе трэцім жыццём (маленькая капліца ў в. Сцяпанполле, затым збудаваная царква ў гэтай жа вёсцы і сёння – новая ў в. Ямна).
У царкве пэўны час працавалі святарамі Нічыпар Майсяёнак і Мікалай Лапіцкі - знакаміты беларускі дзеяч на эміграцыі. Айцец Нічыпар Майсяёнак быў прызначаны на пасаду настаяцеля ў 1922 г. і служыў да 1935 г. г. зн. на працягу амаль 14 гадоў. Нарадзіўся 1 лютага 1887 года ў в. Леднікі (зараз Кавалі) Глыбоцкай воласці. Рукапаложаны ў святары 1 верасня 1919 г. памёр 1 снежня 1974 г. на Глыбоччане, там і пахаваны.
Найбольш знакамітым у гэтым прыходзе быў айцец Мікалай Лапіцкі, непахісны патрыёт бацькаўшчыны, адзін з найбольш актыўных дзеячоў беларускай эміграцыі, магістр багаслоўя. Браў актыўны ўдзел у Царкоўным Саборы ў Менску ў 1942 г., які абвесціў аўтакефалію Беларускай праваслаўнай царквы. Пасля 1944 г. эміграваў, спачатку ў Нямеччыну. У Рэгінсбургу ён арганізаваў беларускі праваслаўны прыход і кіраваў пабудовай царквы, якая ў 1946 г. была асвечана ў гонар Еўфрасіні Полацкай. Пэўны час быў дырэктарам беларускай гімназіі імя Янкі Купалы ў Міхэльсдорфе. З 1950 г. – у ЗША. Там таксама актыўна ўдзельнічаў у беларускім руху, быў апекуном беларускай парафіі ў Сайт Рывэры, дзе апекаваўся парафіяльнай школай, навучаў у ёй рэлігіі, удзельнічаў у выданні часопісу „Царкоўны Сьветач”, а пазней быў яго рэдактарам. Пад яго апекай і нэпасрэдным удзелам была збудавана беларускай праваслаўная царква, асвечаная ў гонар Еўфрасіні Полацкай.
Нарадзіўся айцец Мікалай Лапіцкі 13 снежня 1907 г. у Вялейскім павеце. У 1934 г. прыняў дыяканскія пасвячэнні, а ў неўзабаве – сан прэсьвіцера. У 1935 г. атрымаў ступень магістра багаслоўя за працу „Праваслаўе у Вялікім Княстве Літоўскім за часоў панавання Уладыслава Ягайлы“. У 1935 г. быў прызначаны настаяцелем у Сцяпанполлі, дзе служыў да 1942 г. Аб гэтым часе працы ў адным з артыкулаў часопіса „Беларуская думка”, што выдаецца ў Нью Ёрку, ў 2000 г. было напісана:
Прыход меў многа зямлі й трэба было на ёй умець гаспадарыць. За гэтую справу ўзялася матушка (Валянціна Трафімук), а а. Мікалай заняўся царквой і прыходзкімі справамі. Тут нарадзіўся ў іх сын Жорж. Айцец Мікалай пачаў будаваць над рэчкаю Дзісною дом для настаяцеля, але ня скончыў – перашкодзіла вайна.
Памёр айцец Мікалаў Лапіцкі 8 жніўня 1976 г. у Беларускім адпачынковым цэнтры „Бэлэр-Менск“ каля мястэчка Глен Спэй (штат Нью Ёрк). Пахаваны на беларускім могільніку ў Сайт Рывэры.
Аляксандр Адамковіч