Выбраныя здымкі
Агульны выгляд Фота © Віктар Саўчанка |
Від з боку дарогі Фота © Віктар Саўчанка |
Крыж на Варанецкіх могілках Фота © Міхась Баўтовіч |
Разьмешчана па абодва бакі рэчкі Вушача, якая працякае праз азёры Варанец (на поўнач ад мястэчка) і Бароды (на поўдні). У Полацкай рэвізіі 1552 г. паселішча згадваецца пад назвай Варонач. У 3-м таму "Живописной России" Адам Кіркор паведамляў, што каля мястэчка ляжалі два Вітаўтавы камяні. "Адзін ляжаў на беразе возера Варанеч меў 6 выцясаных паглыбленьняў і менаваўся Вітаўтавымі талеркамі. У 1844 г. камень гэты з кавалкам берага зваліўся ў возера, але быў выцягнуты і адвезены ў маёнтак. Другі знаходзіўся на беразе Вушачы, што працякае праз возера, і меў 2 выцясаныя паглыбленьні, падобныя да відэльцаў (Вітаўтавы відэльцы)". Паводле паданьня на іх палуднаваў Вялікі князь Вітаўт. Кіркор дапушчае, што "паданьне верагоднае, бо ў 1426 г. Вітаўт запраўды штурмаваў крэпасьць Варонач." Але Кіркор памыляецца, бо згаданая ў Пскоўскім і Наўгародзкім летапісах крэпасьць знаходзілася ля Завалочча пад Псковам і Вітаўт намагаўся ўзяць яе пасьля няўдалае спробы захопу Апочкі. Пра той самы пскоўскі Варонач, але не пра наш, паведамляе і Райгольд Гайдэнштайн у сваіх "Занатоўках пра Маскоўскую вайну 1578-1582 гг." З памылкі ўсё ж такі не вынікае, што Вітаўт ня мог бываць тут. Магчымасьць спыніцца тут князь меў неаднойчы па дарозе ў Полацак, да якога выбіраўся ў 1392 і 1400 гг., або ў часе вайсковых выправаў на Пскоў, Ноўгарад і Маскоўскае княства ў 1398, 1405, 1408, 1426, 1428 гадах.
"Старое гарадзішча" ў Вароначы згадваецца ўжо ў часе Інфлянцкае вайны. У 1564 годзе паводле загаду найвышэйшага гетмана Рыгора Хадкевіча на ім пачалі будаваць замак, каб ня даць маскоўцам, што захапілі ў 1563 годзе Полацак, вольна ўмацоўвацца ў замках Цётча, Красны і Суша. Апрача таго замак мусіў прыкрываць шлях да Вільні. Бачучы небясьпеку, маскоўцы ў лістападзе 1566 году зрабілі з Полацка рэйд, але разбурыць замку не змаглі. У 1564 годзе тут стаяла конная рота (200 чалавек) ротмістра Анікея Корсака. Дадаткова дзеля падмацаваньня гарнізону ў 1566 годзе была накіраваная рота Юрыя Зяновіча. Пазьней у 1567 годзе ў замку стаялі драбскія роты Станіслава Збышэўскага і Яна Курніцкага, а ў 1568-1569 гг. рота драбаў у 100 чалавек пад началам Яна Рудамінскага.
Насупраць замчышча на такой самай горцы месьцяцца могілкі на якіх шмат каменных крыжоў і значная колькасьць магілаў маюць каменную абкладку. Некаторыя дасьледнікі ўважаюць, што паселішчы, разьмешчаныя на малых рэчках, што ўпадаюць у Дзьвіну (Вушача, Тураўлянка, Вула), маглі быць у мінулым заселеныя скандынавамі, як да прыкладу Маскавічы на Друйцы, што ля Браслава. Таму можна чакаць іхнага ўплыву і на пахавальны абрад. Замчышча ад могілак аддзяляе прарэзаны спуск да Вушачы. Верагодна раней могілкі і замчышча былі адзіным комплексам.
"Старое гарадзішча" ў Вароначы згадваецца ўжо ў часе Інфлянцкае вайны. У 1564 годзе паводле загаду найвышэйшага гетмана Рыгора Хадкевіча на ім пачалі будаваць замак, каб ня даць маскоўцам, што захапілі ў 1563 годзе Полацак, вольна ўмацоўвацца ў замках Цётча, Красны і Суша. Апрача таго замак мусіў прыкрываць шлях да Вільні. Бачучы небясьпеку, маскоўцы ў лістападзе 1566 году зрабілі з Полацка рэйд, але разбурыць замку не змаглі. У 1564 годзе тут стаяла конная рота (200 чалавек) ротмістра Анікея Корсака. Дадаткова дзеля падмацаваньня гарнізону ў 1566 годзе была накіраваная рота Юрыя Зяновіча. Пазьней у 1567 годзе ў замку стаялі драбскія роты Станіслава Збышэўскага і Яна Курніцкага, а ў 1568-1569 гг. рота драбаў у 100 чалавек пад началам Яна Рудамінскага.
Насупраць замчышча на такой самай горцы месьцяцца могілкі на якіх шмат каменных крыжоў і значная колькасьць магілаў маюць каменную абкладку. Некаторыя дасьледнікі ўважаюць, што паселішчы, разьмешчаныя на малых рэчках, што ўпадаюць у Дзьвіну (Вушача, Тураўлянка, Вула), маглі быць у мінулым заселеныя скандынавамі, як да прыкладу Маскавічы на Друйцы, што ля Браслава. Таму можна чакаць іхнага ўплыву і на пахавальны абрад. Замчышча ад могілак аддзяляе прарэзаны спуск да Вушачы. Верагодна раней могілкі і замчышча былі адзіным комплексам.
Міхась Баўтовіч