Палац Горватаў | Барбароў

Палац у Барбарове

Барбароўскі палац быў пабудаваны ў першай палове ХІХ ст. на тым месцы, дзе раней месціўся ў коле рова абарончы замак з падземнымі хадамі. Даволі сціплы, кампактны, вельмі добры ў прапорцыях будынак стаяў на высокім падмурку простакутнай формы. Для яго пабудовы Горваттамі быў запрошаны архітэктар Лунэбург – немец з Рыгі.

Вонкавы выгляд. На дзевяцівосевым галоўным фасадзе палаца выступаў моцна абазначаны порцік з чатырма масіўнымі тасканскімі калонамі, якія “падтрымлівалі” бэлечнае перакрыццё і трохкутны франтон. Поле апошняга запаўняў гербавы картуш фундатара сядзібы і яго жонкі. Пад франтонам на ўсю шырыню порціка знаходзіўся балкон з кованай жалезнай балюстрадай.
Паркавы фасад не меў ні рызаліта, ні калон. Ад яго ішла шырокая тэраса.
Асноўным дэкаратыўным элементам атынкаваных набела фасадаў былі надаконныя трохкутныя і гарызантальныя сандрыкі.

Прыбудова. Да бакавога фасада далучалася трохі вышэйшая за палацавы першы паверх прыбудова, хутчэй за ўсё пабудаваная пазней. Яе франтальная сцяна была ашклёнай. У гэтай частцы знаходзілася “вядомая на ўсю Літву” аранжарэя, дзе ў вялізных драўляных скрынях вырошчваліся экзатычныя расліны (мірты, кіпарысы, пальмы Burbonici першага сорту), і семдзесят некалькісотлетніх (!) апельсінавых дрэў. Летам гэтыя расліны выносіліся на двор. Сямейная лягенда казала, што экзэмпляры з варшаўскай аранжарэі былі нічым у параўнанні з барбароўскімі.
Паркавую частку прыбудовы займала канцылярыя, гасцявы пакой і лазня.
Акрамя ўвахода з вуліцы, сюды можна было трапіць з палаца праз сталовую.

Прагулка па палацавых пакоях

Інтэр'еры сядзібы вырашаны ў стылі ранняга класіцызму.
Першы паверх. Меў жылое прызначэнне. Налева ад вестыбюля знаходзілася сталовая ў тры акны, а направа – салон.
Другі паверх. Выконваў рэпрэзентацыйную ролю. Вельмі эфектна ўспрымалася бальная зала, якая займала ўсю сярэдзіну другога паверха і асвятлялася трыма вокнамі, што выходзілі на голоўны фасад, і трыма – на паркавы. Яна мела паркет, выкладзены з рознакаляровых пласцінаў, узорыстую абіўку сцен, апяразаных шырокім фрызам алебастравай ляпніны (верагодна, работа італьянскіх майстроў), белую кафляную простакутную печ і адпаведны ёй па колеры мармуровы комін, вялізную бронзавую люстру на амаль дваццаць свечак і падобныя бра. У бальнай зале стаяла мэбля пераважна ў стылі Людовіка XV.

Таксама і іншыя пакоі, пераважна тыя, што знаходзіліся па левы бок ад бальнай залы, у тым ліку два прасторныя салоны, якія ад колеру абіўкі зваліся «зялёным» і «жоўтым», мелі паркет, выкладзены ў розныя малюнкі, жырандолі і мэблю ў стылі Людовікаў, пакрытую залатым адамашкам, альбо чырвоную ў ампірным стылі. Да асабліва каштоўнай мэблі адносіліся сталы і камоды – арыгінальныя работы Боуэля, прывезеныя з Францыі.

Творы мастацтва. У барбароўскім палацы знаходзілася багатая калекцыя карцін, часткова атрыманая Горваттамі ад Аляксандра Валодзькавіча (брата Клатыльды Горватт з Валодзькавічаў, аднаго з арганізатараў паўстання 1831 года ў Віленскім павеце).
Да самых каштоўных карцін барбароўскага палаца адносяцца: Popiersie Heleny Fourment Рубенса, Portret młodzieńca Рембранта, партрэт Ізабэлы з Ласоцкіх (жонкі Міхала Агінскага) у чырвонай шалі з белым сабакам шпіцам на руках (арыгінал Элізабеты Вігее-Лебрун), а таксама тры партрэты пэндзля Лампі, прадстаўляючыя Міхала Клеафаса Агінскага і дзвюх Агінскіх (адзін з тых партрэтаў быў таксама выявай Ізабэлы з Ласоцкіх, прадстаўленай у поўны рост).

Да групы сучасных, меней каштоўных карцін адносяцца: вялікія партрэты Аляксандра і Ядвігі Горваттаў, а таксама партрэты графіні Сафіі Тышкевіч з Горваттаў і біскупа Ігнація Красіцкага (невядомых мастакоў).
Іншыя карціны: Pani z dzieciątkiem (А.Мігнон), Narodzenie Matki Boskiej (копія Мурыла), Wniebowzięcie (таксама копія Мурыла, выкананая Мядушэўскім), некалькі краявідаў галандскай школы ў вельмі прыгожых старых рамах.
Згодна з Антоніем Урбанскім, у барбароўскім палацы знаходзілася партрэтная зала з палотнамі Бачарэлі, Лампі, Ваньковіча, Дамеля і Сухадольскага.
Іншыя творы мастацтва: вялікая калекцыя фігур, кандэлябраў, падсвечнікаў і гадзіннікаў з пазалочанай бронзы, выкананых пераважна ў пецярбургскай майстэрні Хопіна; наборы старога, пераважна саксонскага фарфору, для якога прызначалася спецыяльная зала; мноства хрусталю, фамільнага срэбра і г.д.

Ад Аляксандра Валодзькавіча таксама перайшла вялікая калікцыя кніг. Бібліятэка ўключала ў сябе рукапісы і сямейны архіў.
Самыя каштоўныя рэчы (як мэбля, так і творы мастацтва) былі вывезены з палаца гаспадарамі ў час Першай сусветнай вайны, спачатку ў Кіеў, а потым у Варшаву. Частка з іх была распрадана ў міжваенны перыяд, другая частка прапала ці ў Пабікрах на Падляшшы, дзе Горватты жылі да 1939 года, ці ў Варшаве ў 1939-1944 гг. Рэшткі былі прададзены пасля 1945 года.

Парк

Да барбароўскага палаца вяла алея, высаджаная старымі ліпамі, з мураваным двухарачным мостам праз невялікі ручай (рэшткі былога рова). За мостам стаяла брама, якая складвалася з двух слупоў, высокіх, простакутных у разрэзе, мураваных, неатынкаваных, увенчаных балюстрадкамі з пастаўленымі на іх парамі вазонаў у стылі барока. На слупы былі навешаны каваныя створкі варот вытанчанага арнаментнага малюнка. Месца побач займала маленькая звычайная вартоўня. За ровам насупраць палаца паўколам месціліся рэшткі былой абарончай сцяны. Перад палацам прасціраўся круглы газон, падзелены на некалькі малых чатырохвугольнікаў, абсаджаных дэкаратыўнымі раслінамі і высокастволымі ружамі.

На высокім беразе Прыпяці быў разбіты пейзажны парк плошчай каля пяці гектараў. Яго кампазіцыя складалася з дзвюх частак: ніжэйшай паўднёвай з палацам пасярэдзіне і высокай заходняй, выцягнутай уздоўж лукавіны ракі (тут жа знаходзіўся злучаны з паркам фруктовы сад).

Флігелі. Па абодвух баках палаца стаялі два аднапавярховыя, па форме набліжаныя да квадрата, аднолькавага выгляду флігелі пад даволі высокімі гладкімі чатырохсхільнымі дахамі. Па фронту яны мелі двухкалонныя порцікі, што неслі антаблемент з прафіляваным карнізам і трохкутны шчыт з паўкруглымі вокнамі. Правы флігель з боку заезду складаўся з кухні, трох гасцявых пакояў і пакояў гаспадыні.
Свіран. Паміж Прыпяццю і палацам сярод ліп стаяў старадаўні свіран.
Капліца. Па другі бок парка, на адным з узгоркаў знаходзілася даволі вялікая палацавая капліца, багата аздобленая ўнутры, з сямейнымі крыптамі.

Краявіды. За левым флігелем паралельна ліпавай алеі, што вяла да палаца, і бакавому фасаду дома бегла Прыпяць. Блізасць гэтай велічнай, шырока разлеглай ракі і невялікіх азёр, што знаходзіліся за палацам, надавала асяродзю асаблівы выгляд.
Галоўныя алеі парка пралягалі паблізу высокага берага ракі і яе поймы. Адсюль бачыліся рэшткі замка Аскеркаў у Юравічах. На мысе стаяла альтанка, з якой расчыняліся цудоўныя краявіды.

Андрэй Горват

Усе даныя паходзяць ад Марыі Габрыэлі з Горваттаў і яе дачкі Хрысціны з Язерскіх Даўгаловай. Гэтыя звесткі дапамаглі польскаму вучонаму Раману Афтаназі зрабіць апісанне сядзібы (Roman Aftanazy, “Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej”, Warszawa, 1991, tom I, st. 18-21);
Таксама звесткі пра барбароўскую сядзібу ёсць у наступных крыніцах:
Antoni Urbański, “Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi”, Warszawa, 1928, st.110-113;
Antoni Kieniewicz, “Nad Prypecią dawno temu…”, Warszawa, 1989.