Сінагога Вялікая | Слонім

Больш фотаздымкаў (29) >>

Вялікая сінагога ў Слоніме

Вялікая сінагога ў Слоніме ўзведзена ў 1642 г. у гістарычным цэнтры горада ў сістэме яго абарончых збудаванняў. Сучасны адрас - вул. Савецкая, 1. Гэта магутнае збудаванне ў стылі барока, абгароджанае з усіх бакоў больш познімі прыбудовамі, з'яўлялася галоўным аб'ектам старадаўняй плошчы, да якой сыходзіліся вуліцы. Манументальная плоскасць галоўнага фасада сінагогі з буйнамаштабнай пластыкай арыентавана на вуліцу Савецкую, заходні фасад — на Школьную. З вузкага праезду ад плошчы Леніна барочны франтон будынка ўспрымаецца ў моцным ракурсе. Радавая гістарычная навакольная забудова арганічна звязаная з сінагогай.

Слонімская сінагога — квадратны ў плане цагляны будынак пад высокім двухсхільным дахам, узведзены па ўстаноўленай у XVII—XVIII стст. для сінагог цэнтрычнай дзевяціпольнай планіровачнай схеме: канструкцыя перакрыцця вырашана дзевяццю скляпеністымі пралётамі. Асноўны аб'ём па перыметру абнесены радам нізкіх пазнейшых пабудоў. Цэнтрычнасць збудавання падкрэслена і двух'яруснымі фасадамі. Мэты бяспекі абумовілі абарончы характар архітэктуры збудавання: тоўстыя сцены, адсутнасць архітэктурнага дэкору і раскраповак, высока ўзнятыя арачныя аконныя праёмы. Асабліва манументальны ніжні ярус (таўшчыня сцен 1,7 м) з радам нізкіх лучковых вокнаў-байніц. Пластычны акцэнт у прыёмах барока створаны на галоўным усходнім фасадзе будынка — высокі фігурны шчыт на філёнгавым парапеце. Шчыт раскрапаваны здвоенымі пілястрамі, нішамі ў тонка прафіляваным абрамленні. У цэнтры размешчана круглае акно-разетка.

Своеасаблівасць вырашэння інтэр'ера слонімскай сінагогі абумоўлена характарам культавага рытуалу. У цэнтры шырокай залы ўсталявана біма. Навісь над бімай, паднятая на чатырох магутных слупах і аркадзе, уяўляе сабой паруснае скляпенне з ліхтаром. Купал бімы дэкарыраваны стукавым паліхромным арнаментам з лісцяў аканта і пальмет. Біма кампазіцыйна аб'ядноўвае прастору інтэр'ера і адначасова з'яўляецца цэнтральнай апорай крыжовых скляпенняў, якія перакрываюць малітоўную залу (вышыня 11,8 м). Пяты скляпенняў абапіраюцца на пілястры, філёнгі якіх распісаны фрэскамі з рамантычнымі пейзажамі з руінамі, вазонамі з кветкамі (першая палова XIX ст.). Традыцыйная перагародка паміж мужчынскай і жаночай палавінамі сінагогі заменена металічнай галерэяй на чатырох тонкіх калонах у заходняй частцы храма.

Арыгінальнасць і своеасаблівасць насычаных дэкаратыўна-арнаментальных матываў інтэр'ера сінагогі звязаны з культавай сімволікай: матывы з жывёльнага і расліннага свету, культавыя атрыбуты (карона, скрыжалі). У дэкаратыўным вырашэнні інтэр'ера выкарыстана тэхніка грызайлю. Кампазіцыйна-дэкаратыўным цэнтрам усходняй сцяны з'яўляецца арон-кадэш («свяшчэнны каўчэг» - ніша для захоўвання скрутку торы). Над ім размешчаны накладны фігурны картуш - ляпная кампазіцыя ў выглядзе дзвюх скрыжалей, якія падтрымліваюцца з абодвух бакоў ільвамі і ўвенчаны каронай. Усе элементы дэкаратыўнай ляпніны пакрыты пазалотай і паліхромнай афарбоўкай. Па баках алтарнага картуша — насценныя фрэскі з карынфскімі калонамі і антаблементам, на якім размешчаны выявы львоў, ваз, букетаў, драпіровак. Паміж ілюзорнымі калонамі — фрэскавыя выявы абрадавых (трубныя рогі, валторна, «арфа Давіда») і свецкіх (гітара, віяланчэль, кларнет і інш.) музычных інструментаў, драпіровак, букетаў кветак. Вось алтарнай сцяны завяршаецца ляпным балдахінам у выглядзе кароны з зоркай і спушчанымі драпіроўкамі.