Zespół pałacowo-parkowy Rumiancewów-Paskiewiczów | Homel

Więcej zdjęć (57) >>

Zespół pałacowo-parkowy

Po pierwszym rozbiorze Rzeczypospolitej Homel znalazł się w granicach Rosji. Caryca Katarzyna II podarowała dobra homelskie feldmarszałkowi P. A. Rumiancewowi, który polecił rozebrać drewniany zamek – siedzibę polskich starostów i wzniósł na jego miejscu obszerny, klasycystyczny pałac.

Syn feldmarszałka, hrabia M. P. Rumiancew rozbudował pałac i założył wokół niego duży park. W 1835 roku pałac i dobra homelskie znalazły się w ręku księcia Iwana Paskiewicza (według miejscowej tradycji Paskiewicz wygrał je od hrabiego S. Rumiancewa w karty), zwycięskiego wodza rosyjskiego w walce z polskim Powstaniem Listopadowym i ówczesnego carskiego namiestnika w Królestwie Polskim. W ręku Paskiewiczów pałac i dobra homelskie pozostawały do 1917 roku.

Klasycystyczny pałac Rumiancewów, zbudowany w latach 1777-96 według projektu architektów J. M. Aleksiejewa i K. I. Blanka, był wielokrotnie rozbudowywany i przebudowywany w latach 1800-1805 (architekt J. Clarc), 1837-51 (architekt Adam Idzikowski), oraz w roku 1856.

Po nastaniu władzy radzieckiej przebudowano go w latach 1919-20, a po zniszczeniu i spaleniu w latach 1941-43 odbudowano w roku 1969. Obecnie mieści się tu pałac młodzieży oraz obwodowe muzeum krajoznawczo-historyczne założone w roku 1919.

Pałac składa się z trzech części. Najstarsza jest część środkowa, wzniesiona na planie zbliżonym do kwadratu, dwukondygnacyjna, zwieńczona belwederem nakrytym sferyczną kopułą. Akcentują ją portyki: od frontu – czterokolumnowy, od tyłu – sześciokolumnowy. Elewacje zdobią pilastry i wydatne gzymsy. Wewnątrz znajduje się obszerna kwadratowa sala kolumnowa nakryta kopułą. Częściowo zachował się także wystrój innych reprezentacyjnych sal.

Korpus środkowy łączy się za pomocą dwunastokolumnowych oszklonych galerii (zbudowanych w latach 1837-51) z pawilonami bocznymi, wzniesionymi w latach 1800-1805 jako oddzielnie stojące oficyny, ozdobione czterokolumnowymi portykami. Lewy pawilon mieścił niegdyś galerię obrazów, a później cerkiew pałacową, prawy zaś – bibliotekę. Dominantą bryły pałacu jest przylegająca do prawego pawilonu czworoboczna czterokondygnacyjna wieża.

W pałacu znajdowały się niegdyś liczne pamiątki kultury polskiej, sprowadzone tu przez Iwana Paskiewicza głównie z warszawskiego Belwederu i Zamku Królewskiego oraz z pałacu w Dęblinie. Obok wieży w latach 1842-1922 (do momentu rewindykacji przez władze niepodległej Polski) stał konny posąg księcia Józefa Poniatowskiego dłuta Thorwaldsena, stojący obecnie przed Pałacem Namiestnikowskim w Warszawie. Pomnik, ufundowany z polskich składek, został przez cara Mikołaja I podarowany Paskiewiczowi, a ten przywiózł go z Warszawy do swej rezydencji w Homlu.

Pałac otacza park krajobrazowy z końca XVIII wieku o powierzchni 25 ha, jeden z najlepiej zachowanych na Białorusi, rozciągnięty wzdłuż wysokiego, porozcinanego wąwozami brzegu rzeki Soż. Są tu liczne mostki, staw „Jezioro Łabędzie”, aleje.

Przed pałacem znajduje się regularna część parku, z dużym gazonem i strzyżonymi krzewami. W skład zespołu wchodzi także stojący na terenie parku, niedaleko pałacu, sobór prawosławny Świętych Piotra i Pawła.

Grzegorz Rąkowski
„Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi”, Burchard Edition, Warszawa 1997
(A.O.)