Гісторыя Дзісны
Дзісна - горад на р. Дзісна пры яе ўпадзенні ў Зах. Дзвіну. За 45 км на Усход ад Мёраў, 12 км ад чыг. станцыі Боркавічы, на аўтадарозе Міёры—Полацк. 2,5 тыс. жыхароў (1993 г.).Першапачатковае паселішча старажытнай Дзісны знаходзілася на мысе правага берага р. Дзісна (цяпер штучная выспа ў вусці ракі), дзе ў 11 ст. полацкія крывічы, паводле некаторых звестак, пабудавалі невялікую крэпасць — Капец-гарадок (пазней тут пабудаваны Дзісенскі замак). Капец ахоўваў транспартную артэрыю княства, быў гандлёвым цэнтрам наваколля. 3 13 ст. паступова заселены левы бераг Дзісны.
3 1301 Дзісна ў ВКЛ. 3 1500 г. у складзе Полацкага ваяводства. Да сярэдзіны 16 ст. невялікае паселішча. Паводле «Пісцовай кнігі» 1563 г. Дзісна — сяло з 7 двароў на левым беразе Дзісны, насупраць яго — дзяржаўнае ўладанне Капец-гарадок. Дзякуючы свайму стратэгічнаму становішчу — адзін з найважнейшых фарпостаў на Віленскім напрамку. Меў Ніжні і Верхні (па паўвостраве) замкі. Забудову дзядзінца складала некалькі вулачак, у цэнтры быў рынак, у баку — пушкарня, паміж валоў — сажалкі. У час Лівонскай вайны 1558—83 гг. пасля ўзяцця Полацка маскоўскімі войскамі Дзісна прыняла яго абаронцаў. У 1567 г. атрымала герб (выявы трох мураваных вежаў). У 1569 г., калі Жыгімонт II Аўгуст у Любліне падпісаў прывілей на наданне Дзісне магдэбургскага права і новага герба (ладдзя ў блакітным полі), стала горадам. На той час у Дзісне склаліся 2 цэнтры: адзін (правы бераг Дзісны, уладальніцкая рэзідэнцыя) у замку на выспе меў гандлёвую плошчу, жылыя дамы, арсенал, сажалку паміж валоў; другі (на левым беразе ракі, адміністрацыйны цэнтр) меў ратушу, гандлёва-рамесніцкі цэнтр, праваслаўныя Уваскрасення (узгадваецца з 1633 г.), Узвіжанскую і уніяцкую Міхайлаўскую цэрквы, праваслаўныя брацтва. У 1570 г., адпаведна з каралеўскім загадам, у горадзе была адчынена мытніца, у якой бралі пошліны за праход суднаў па рацэ. У 1581 г. пабудаваны парафіяльны касцёл, у 1630 г. — драўляны францысканскі кляштар, ў 1773 г. змураваны на беразе Заходняй Дзвіны (збярогся часткова). У 1649 г. Дзісна вынішчана пажарам. Каля 1669 г. пабудавана Спаса-Праабражэнская царква. У 17 ст. цэнтр староства, гандлёва-рамесніцкі цэнтр, у 1632 г. было 9 цэхаў (кавальскі, мулярскі, слясарны, ткацкі, ганчарны, гарбарны, рымарскі, шавецкі і сталярны), працавалі таксама шкляры, ювеліры, друкары, васкабойнікі, музыканты. У горадзе былі склады іншагародніх купцоў. Прадукцыю рамеснікаў, а таксама сала, хлеб, воск, мёд, рыбу, дзічыну, пяньку і лён вывозілі пераважна водным шляхам у Рыгу, Кралявец, Віцебск, Смаленск і інш. гарады. Адтуль прывозілі дарагія тканіны, карункі, галантарэю. Штогод праводзіліся 3 кірмашы. Цяжкія страты панесла Дзісна ў часы вайны Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—67 гг. і Паўночнай вайны 1700—21 гг., эпідэміі чумы ў 1710 г. 15.7.1700 г. Дзісна поўнасцю згарэла, у 1720 г. пажар паўтарыўся. Паводле плана горада сярэдзіны 18 ст., ад цэнтральнай Г-падобнай плошчы ў 3 напрамках (паўночна-заходнім, паўночна-ўсходнім і ўсходнім) цягнуліся рады паралельнх вуліц, што забяспечвала сувязь усіх жылых комплексаў з цэнтрам і прыстанямі. На заходнім баку цэнтральнай плошчы была ратуша, на ўсходнім — царква Уваскрасення.
Пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 г.) зарэчная частка горада адышла да Расеі, горад апынуўся ў складзе дзвюх дзяржаў. Гэта становішча працягвалася да 2-га падзелу Рэчы Паспалітай (1793 г.). З 1795 г. цэнтр павета Мінскай, з 1842 г. Віленскай губерні. У 1897 г. 6,7 тыс. жыхароў, 86 мураваных, 666 драўляных дамоў, 102 крамы, 8 культавых будынкаў, 5 заводаў (2 цагельныя, 2 вапнавыя, гарбарны) і вятрак, на якіх працавала 7 майстроў і 17 рабочых, 2 школы, бальніца, 2 аптэкі. У канцы 19 ст. пабудавана царква Адзігітрыі (на могілках). У 1918—20 гг. занята германскімі, польскімі войскамі. 3 1922 у Дзісенскім павеце Віленскага ваяводства Польшчы. У 1939 г. у Дзісне 6073 жыхароў, 905 дамоў. 3 1939 г. у складзе БССР, з 15.1.1940 г. — цэнтр Дзісенскага раёна. 3 5.7.1941 г. да 4.7.1944 г. акупавана ням.-фаш. захопнікамі, якія ў горадзе і раёне загубілі 4584 чал., у горадзе стварылі лагер смерці. Вызвалена ў ходзе Полацкай аперацыі 1944 г. Горад зруйнаваны, засталося 1200 жыхароў, 55 будынкаў. 3 4.10.1959 г. у Мёрскім раёне. У 1959 г. — 2,5 тыс. жыхароў.
У Дзісне працуюць сярэдняя, музычная школы, школа-інтэрнат, 2 дашкольныя ўстановы, Дом культуры, 2 бібілятэкі, бальніца. Брацкая магіла савецкіх вайскоўцаў і партызан, магілы ахвяр фашызму; помнік Вызвалення ад ням.-фаш. захопнікаў у 2-ю Сусветную вайну. Захавалася замчышча замка сярэдзіны 16 ст., царква Адзігітрыі канца 19 ст.
Крыніца:
Яззп Бунто
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т.3.
Мінск, "Беларуская Энцыклапедыя", 1996
Дзісна. : Адметнасці | фота выбраных помнікаў

Агульны выгляд

Фрагмент могілак з царквой

Фрагмент Дзісны

Руіны былой павятовай больніцы ў Дзісне

Агульны выгляд мэмарыялу загінуўшым габрэям
Каментарыі
Прихожане прихода Андрея Первозванного (Минск) хотят 29 июля совершить паломническую поездку в Ваш храм и поклониться мощам новомученика Константинаю Можно ли узнать Ваши контактные телефоны, С любовью р.Б. Ольга...
Drodzy Państwo!
Poszukuję w Dziśnie cmentarza, bądź miejsca pochówku ,gdzie zostali pochowani w 1943 roku, lub około tej daty, rozstrzelani przez Niemców, /około 30 osób/ mieszkańcy Dzisny i powiatu Dziśnieńskiego.W tej grupie został zabity Stanisław Furs,syn Justyna i Anny z domu Sołtan.Stanisław był Brat...
Ciekawe, co wyjdzie po tym remoncie, pewnie prawosławna cerkiew ......
Nawiążę kontakt z Polakami z Dzisny....
Początek kościoła dotyczy roku 1582, (choć nie wykluczone ze kilka lat wczesniej funkcjonowała tu światynia katolicka) kiedy majatek w Dziśnie ofiarował XX. Jezuitom król Stefan Batory. 1 latach 1583-1630 prowadzili tu oni duszpasterstwo parafialne.
1830-1833 parafie prowadzili franciszkanie konwentualni, istniał tu też klasztor (w 1772 r....