Параф'янава - фота і помнікі

Гісторыя Параф'янава

Парфенава — адно з самых старых паселішчаў Докшыччыны. Існуюць тры варыянты напісання назову гэтага паселішча: Парфенава, Параф’янава і Параф’янаў. Назоў Параф’янава выкарыстоўваўся ў рускамоўных дакументах і пазней стаў агульнапрынятым назовам паселішча; Параф’янаў – пісалі па-польску. Назоў Парфенава да сённяшняга часу можна пачуць у народзе, ён выкарыстоўваўся і падчас нямецкай акупацыі, так піша і пісьменнік Кастусь Акула ў рамане “Гараватка”. Зрэшты, нельга дакладна сказаць, які з варыянтаў назову гэтага паселішча больш старажытны: Парфенава ці Параф’янава. У сувязі з гэтым узнікаюць дзве версіі паходжання назову паселішча: ад слова “парафія” альбо ад імя Парфен.

Першае ўпамінанне пра Парфенава адносіцца да 1435 года, калі землі на ўсходняй ускраіне Куранецкай воласці былі вылучаны для забеспячэння пасады Віленскага архідыякана. Тады паміж маёнткамі Даўгінава, Докшыцы і Парфенава засталіся неразмежаванымі лугі па рэках Бладзь (Блядка), Лыха і Зуя (Зуйка), з-за якіх у 15-16 стагоддзях часта ўзнікалі розныя спрэчкі. У 1559 маёнтак налічваў 66,5 сох і 17 земляў (надзелаў бедных сялян, якія не мелі цяглавой жывёлы). У 1630 годзе ў Парфенаве быў узведзены драўляны касцёл Імя Марыі. Яго першым фундатарам стаў віленскі біскуп Мікалай Слупінскі. У 1904 на яго месцы ўзведзены новы мураваны касцёл, а стары перанеслі ўбок. Ён прастаяў дзесьці да 1925 года, калі яго, па словах старажылаў, разабралі на дровы.

У 1793 годзе ў выніку другога падзела Рэчы Паспалітай Парфенава ўвайшло ў склад Расейскай імперыі. Яно адносілася да Вілейскага павета спачатку Мінскай, потым Віленскай губерні. 18 жніўня 1795 года маёнтак Парфенава Віленскай архідыяцэзіі быў канфіскаваны, як і большасць маёнткаў, якія належалі каталіцкай царкве. У 19 стагоддзі ў розныя часы маёнтак належаў Пшэздзецкім, Тышкевічам. У той час Парфенава стала цэнтрам воласці. Па звестках “Слоўніка геаграфічнага Каралеўства Польскага і іншых краёў славянскіх”, у 1886 годзе ў Парфенаве пражывала 45 чалавек, а воласць налічвала 52 вёскі, 437 дамоў, 2860 жыхароў. Каля 1880 года ўзведзены бровар. У 1891 годзе ў Парфенаве нарадзіўся Мечыслаў Бабровіч, беларускі крытык, публіцыст і празаік, вядомы па псеўданімам Лявон Гмырак.

Напрыканцы 19 стагоддзя Парфенава перайшло ва ўласнасць Слатвінскіх. У 1920-30-х гадах уладальнікам Парфенава быў Людвік Слатвінскі. Па ўспамінах старажылаў, Людвік быў добрым чалавекам, добра адносіўся да простых людзей. Таму пасля прыходу савецкай улады ён не хаваўся і не ўцякаў на захад (не лічыў сябе эксплаутатарам і “ворагам народу”), і быў схоплены бальшавікамі. Далейшы яго лёс невядомы.

У 1902–06 гадах за два кіламетры ад Парфенава прайшла Балагое-Сядлецкая чыгунка. Там была ўзведзена чыгуначная станцыя, што напачатку атрымала назоў “Парафьяново”, а з 1921 года – “Параф’янаў”. Апошні назоў ужываюць чыгуначнікі і да сённяшняга часу. Там да першай сусветнай вайны мелася паравознае дэпо, якое пазней перанеслі ў Сеславіна. Пры станцыі ўзнікла мястэчка Парфенава, дзе ў 1920-39 гг. пражывала шмат габрэяў, у тым ліку бацька Самуэля Гейдэнсана, якога ў час нямецкай акупацыі выратавалі ад гібелі Станкевічы з вёскі Целяшы. Апроч яго, з гэтага паселішча паходзіць Уладзімір Дукельскі - амерыканскі кампазітар, паэт і перакладчык.

Пасля другой сусветнай вайны мястэчка сталася значным паселішчам, дзе зараз жыве каля тысячы чалавек. У вёсцы Парфенава (былым маёнтку) толькі 250 чалавек і яна не з’яўляецца адміністрацыйным цэнтрам, а толькі вёскай Сітцаўскага сельсавета. Зараз там працуе спіртзавод, існаванне якога, разам з блізкасцю чыгуначнай станцыі, паспрыяла пасляваенннаму развіццю паселішча і не дае пакуль што Парфенаву стаць выміраючай вёскай, як гэта сталася з многімі навакольнымі паселішчамі.

Кастусь Шыталь, краязнаўца
e-mail: ksz@tut.by