Выбраныя здымкі
Касьцёл. Здымак 1871 г. (з кнігі \'Каталіцкія святыні. Т.1\', Про Хрысто, 2003) |
Менск. Верхні горад. Здымак кан. 19 ст. Зь левага боку - касьцёл езуітаў, з правага - касьцёл Сьв. Войцэха (з кнігі \'Каталіцкія святыні. Т.1\', Про Хрысто, 2003) |
Касьцёл. Здымак 1950-х гг. (з кнігі \'Каталіцкія святыні. Т.1\', Про Хрысто, 2003) |
Кляштар ордэна бенедыктынак быў заснаваны ў Менску па фундушы 4 мая 1633 г. (згадваюцца і даты 1630, 1631, 1632 г. Фундуш зацверджаны каралём Уладзіславам ІV 14.7.1633 г.) Войцеха Сялявы, каноніка віленскага, які набыў 2 дамы з пабудовамі на левым (калі спускацца ад Верхняга рынку - цяпер пл. Свабоды) баку Збаровай вуліцы (сёння вул. Інтэрнацыянальная) і перадаў іх манашкам, першыя з якіх прыбылі сюды з нясвіжскага кляштара ордэна. Першапачаткова комплекс быў драўляным, але ўжо напрыканцы 1640-х гг. на сродкі Крыштафа Хадкевіча і яго жонкі Сафіі, народжанай Горскай-Друцкай, быў узведзены каменны касцёл пад тытулам св.Войцеха, біскупа і мучаніка.
Аўтар праекту першага каменнага касцёла бенедыктынак - Анрэас Кромер, які абавязаўся на працягу трох гадоў узвесці касцёл. Аднак закончыць будаўніцтва касцёла не ўдалося. Пасля ў часе вайны з Маскоўшчынай 1654 – 67 гг., усе драўляныя пабудовы былі спалены, а каменная недабудаваная святыня моцна пашкоджана і разрабавана маскоўцамі. У 1670-х гг. кляштар быў адбудаваны, а касцёл асвечаны біскупам Міколам Слупскім.
У 1б82 г. увесь комплекс быў рэканструяваны, а таксама ўзведзены новы каменны кляштарны корпус. У 1780-я гг. комплекс кляштара быў рэканструяваны па праекце архітэктара Т. Раманоўскага ў стылі сталага барока, але толькі ў 1803 г. было завершана будаўніцтва вежаў-званіц. Пасля рэканструкцыі 1780-1803 гг. Касцёл св. Войцеха ўяўляў сабой прамавугольны ў плане залавы аб’ём з 5-граннай апсідай, памерамі 70 на 20 локцяў (каля 46х13 м). Святыня мела 2-схільны чарапічны дах, больш нізкі над рпэзбітэрыем. Галоўны фасад, звернуты да вуліцы, завяршаўся франтонам крывалінейнага абрысу. Яго фланкавалі 2 высокія 3-ярусныя вежы з купальнымі завяршэннямі. Інтэр'ер пад цыліндрычнымі скляпеннямі ўпрыгожвалі пяць 2-ярусных алтароў: галоўны алтар св.Войцеха, алтары Тадэвуша Апостала, Святой Сям'і, святых патрыярхаў Бенедыкта і Схаластыкі, Беззаганага Пачацця Панны Марыі. У галоўным драўляным алтары быў абраз Маці Божай з Дзіцяткам, напісаны на палатне, у срэбнай з пазалотай і рубінамі шаце. У 2-м ярусе быў абраз св. Войцеха, увенчвала кампазіцыю разьбянае Ўкрыжаванне. Падлогу ў прэзбітэрыі касцёла пакрывалі пліткі чорнага мармуру, у санктуарыі яна была цаглянаю. Закрыстыя мелася адна, на хорах стаялі арганы на 10 галасоў.
Да заходняга фасаду касцёла далучаўся 2-павярховы, прамавугольны ў плане, кляштарны корпус. Цікавая сістэма ацяплення будынка - ад печак у тоўшчы сценаў і пад падлогаю былі пракладзеныя своеасаблівыя керамічныя каларыферы, якія дапалі дадатковае цяпло. Корпус бенедыктынак разлічваўся на 15 келляў, тым не менш у кляштары часам знаходзілася да 28 законніцаў, а разам з навіцыяткамі, вучаніцамі і служачымі насельніцтва асяродка дасягала 90 чалавек. У комплекс кляштара таксама ўваходзілі 2 флігелі, капліца, капеланія, шэраг гаспадарчых пабудоваў.
Кляштар бенедыктынак у Менску дзейнічаў да 1871 г., калі ён быў зачынены і перададзены праваслаўнаму ведамству пад жаночы Праабражэнскі манастыр. У 1872 г. пачалася перабудова барочнага комплексу ў рэтраспектыўна-рускім стылі. Пры перабудове касцёла св. Войцеха ў царкву верхнія ярусы вежаў, франтон былі разабраныя, замест іх з'явіліся 5 глухіх цыбулепадобных купалаў над асноўным аб'ёмам святыні і высокая 3-ярусная шатровая званіца. Была перайменаваная і вуліца, на якую выходзілі будынкі кляштара - яна стала называцца Праабражэнскай.
У 1930-я гг. будынак былога касцёла прыстасавалі пад клуб, а ў сярэдзіне 1960-х і ўвогуле зруйнавалі. Цяпер на гэтым месцы стаіць будынак гарадской пракуратуры. Сведчаннем існавання ў горадзе кляштара бенедыктынак сёння можа служыць толькі чыгунны крыж на магіле яго настаяцельніцы Клатыльды Вайніловіч (+1852) на Кальварыйскіх могілках.
Аўтар праекту першага каменнага касцёла бенедыктынак - Анрэас Кромер, які абавязаўся на працягу трох гадоў узвесці касцёл. Аднак закончыць будаўніцтва касцёла не ўдалося. Пасля ў часе вайны з Маскоўшчынай 1654 – 67 гг., усе драўляныя пабудовы былі спалены, а каменная недабудаваная святыня моцна пашкоджана і разрабавана маскоўцамі. У 1670-х гг. кляштар быў адбудаваны, а касцёл асвечаны біскупам Міколам Слупскім.
У 1б82 г. увесь комплекс быў рэканструяваны, а таксама ўзведзены новы каменны кляштарны корпус. У 1780-я гг. комплекс кляштара быў рэканструяваны па праекце архітэктара Т. Раманоўскага ў стылі сталага барока, але толькі ў 1803 г. было завершана будаўніцтва вежаў-званіц. Пасля рэканструкцыі 1780-1803 гг. Касцёл св. Войцеха ўяўляў сабой прамавугольны ў плане залавы аб’ём з 5-граннай апсідай, памерамі 70 на 20 локцяў (каля 46х13 м). Святыня мела 2-схільны чарапічны дах, больш нізкі над рпэзбітэрыем. Галоўны фасад, звернуты да вуліцы, завяршаўся франтонам крывалінейнага абрысу. Яго фланкавалі 2 высокія 3-ярусныя вежы з купальнымі завяршэннямі. Інтэр'ер пад цыліндрычнымі скляпеннямі ўпрыгожвалі пяць 2-ярусных алтароў: галоўны алтар св.Войцеха, алтары Тадэвуша Апостала, Святой Сям'і, святых патрыярхаў Бенедыкта і Схаластыкі, Беззаганага Пачацця Панны Марыі. У галоўным драўляным алтары быў абраз Маці Божай з Дзіцяткам, напісаны на палатне, у срэбнай з пазалотай і рубінамі шаце. У 2-м ярусе быў абраз св. Войцеха, увенчвала кампазіцыю разьбянае Ўкрыжаванне. Падлогу ў прэзбітэрыі касцёла пакрывалі пліткі чорнага мармуру, у санктуарыі яна была цаглянаю. Закрыстыя мелася адна, на хорах стаялі арганы на 10 галасоў.
Да заходняга фасаду касцёла далучаўся 2-павярховы, прамавугольны ў плане, кляштарны корпус. Цікавая сістэма ацяплення будынка - ад печак у тоўшчы сценаў і пад падлогаю былі пракладзеныя своеасаблівыя керамічныя каларыферы, якія дапалі дадатковае цяпло. Корпус бенедыктынак разлічваўся на 15 келляў, тым не менш у кляштары часам знаходзілася да 28 законніцаў, а разам з навіцыяткамі, вучаніцамі і служачымі насельніцтва асяродка дасягала 90 чалавек. У комплекс кляштара таксама ўваходзілі 2 флігелі, капліца, капеланія, шэраг гаспадарчых пабудоваў.
Кляштар бенедыктынак у Менску дзейнічаў да 1871 г., калі ён быў зачынены і перададзены праваслаўнаму ведамству пад жаночы Праабражэнскі манастыр. У 1872 г. пачалася перабудова барочнага комплексу ў рэтраспектыўна-рускім стылі. Пры перабудове касцёла св. Войцеха ў царкву верхнія ярусы вежаў, франтон былі разабраныя, замест іх з'явіліся 5 глухіх цыбулепадобных купалаў над асноўным аб'ёмам святыні і высокая 3-ярусная шатровая званіца. Была перайменаваная і вуліца, на якую выходзілі будынкі кляштара - яна стала называцца Праабражэнскай.
У 1930-я гг. будынак былога касцёла прыстасавалі пад клуб, а ў сярэдзіне 1960-х і ўвогуле зруйнавалі. Цяпер на гэтым месцы стаіць будынак гарадской пракуратуры. Сведчаннем існавання ў горадзе кляштара бенедыктынак сёння можа служыць толькі чыгунны крыж на магіле яго настаяцельніцы Клатыльды Вайніловіч (+1852) на Кальварыйскіх могілках.
Літ.:
Каталіцкія святыні
Мінск, Про Хрысто, 2003