> Віцебская вобласць > Пастаўскі раён > горад Паставы > Палацава-паркавы ансамбль Тызенгаўзаў
Паставы. Палацава-паркавы ансамбль Тызенгаўзаў
Паставы. Палацава-паркавы ансамбль Тызенгаўзаў

Палацава-паркавы ансамбль Тызенгаўзаў | Паставы

Год пабудовы (перабудовы): XVIII-XIX
Каардынаты:
55° 6'7.28"N, 26° 50'15.33"E

Фотагалерэі

Выбраныя здымкі

Паставы. Палацава-паркавы ансамбль Тызенгаўзаў

Галоўны фасад. Порцік Фота © К. Шастоўскі |

Паставы. Палацава-паркавы ансамбль Тызенгаўзаў

Унутраны дворык Фота © К. Шастоўскі |

Паставы. Палацава-паркавы ансамбль Тызенгаўзаў

Паркавы фасад Фота © К. Шастоўскі |

На паўдневай ускраіне Паставаў, на месцы былой сядзібы ваяводы Хаменскага падскарбі Антоній Тызенгаўз у 1760-я гг. заснаваў адну са сваіх шматлікіх рэзідэнцый — з удзелам архітэктара Дж. Сака пабудаваў прасторны аднапавярховы палац. Вакол яго заклаў пейзажны парк з павільенамі і батанічны сад. Магнацкі прыстанак быў славуты тэатральнымі пастаноўкамі, актыўным культурна-свецкім жыццем, дасканала апісаным у мемуарах Габрыэлы Пузыны. Канстанцін Тызенгаўз, арніголаг сусветнай вядомасці, у першай палове XIX ст. заснаваў пры палацы арніталагічны музей. Пазней палац перайшоў да Пшаздзецкіх (зараз медыцынская ўстанова).

Існуючы помнік палацавай архітэктуры быў пабудаваны на месцы сядзібы першай паловы XVII ст., якая складалася з трох драўляных жылых дамоў, кухні, пяці свірнаў, трох стайняў, вазоўні, пограба і інш., якія размяшчаліся па перыметры прамавугольнага двара, абнесенага астрогам з дзвюма брамамі. Панскі драўляны дом меў вуглавыя вежы-алькежы і два ганкі пад гонтавымі навісямі. Побач з сядзібай існаваў гаспадарчы фальварак-падвор'е — дом для дваровых, сыраварня, склеп і абора. На гумнішчы былі стадола, асець, адрына, абарогі. Пры фальварку меўся бровар. Да фальварка ад сядзібы вяла агароджаная плотам дарога.

Архітэктура палаца Тызенгаўза атрымала пераходную мастацка-стылёвую трактоўку ад барока да класіцызму, але класіцыстычна-ампірнае аблічча ён набыў пры наступным уладальніку ў пачатку XIX ст. Паводле інвентара 1788 г., былі пастаўлены два бакавыя флігелі і закладзены падмурак палаца, але ў сувязі з падзеламі Рэчы Паспалітай будаўніцтва было спынена і завершана толькі ў першай палове XIX ст. Будынак мае трохкорпуснае П-падобнае планіровачнае рашэнне. 2-восевы галоўны фасад у 1830-я гг. атрымаў па цэнтры буйнамаштабны шасцікалонны тасканскі порцік з вялізным трохвугольным франтонам і пандусавым пад'ездам. Бакавы вулічны фасад па цэнтры вылучаны тэрасай і пілястравым дарычным порцікам з трыгліфным фрызам і падкрэслены крайнімі рызалітамі-крыламі. Па перыметры будынак апяразаны прафіляваным карнізам на дробных сухарыках, фасады рытмічна крапаваны лапаткамі ў прасценках прамавугольных вокнаў, дэкараваных сандрыкамі і кветкавымі гірляндамі.

Інтэр'ер палаца быў аформлены шляхетна, адпаведна пасадзе ўладальніка: з вялізнага, выкладзенага мармурам вестыбюля налева адкрывалася анфілада парадных апартаментаў, якія былі ўпрыгожаны стукавай ляпнінай з выявамі антычнай сюжэтнай тэматыкі, мармуровымі камінамі; сцены былі ўпрыгожаны выдатнымі творамі еўрапейскага жывапісу. Направа ад вестыбюля размяшчалася вялізная зала, прыстасаваная пад арніталагічны музей, налева — капліца з паўкруглай апсідай, у дэкоры якой выкарыстаны ляпны плафон і арнаментальны фрыз у тэхніцы грызайль. Анфіладай размяшчаліся «маршалкоўская сталоўка», більярдная, музычны салон. Пад палацам знаходзіліся скляпеністыя падвалы, у якіх размяшчаліся жылыя пакоі дваровых, кузня, слясарная і карэтная майстэрні, кладоўка, людская сталоўка. У тыльным кухонным крыле ў падвальным паверсе, перакрытым скляпеннем, знаходзіліся кухня, пякарня, шэсць пакояў, дзве кладоўкі і невялікая турма. Вакол палаца на плошчы 10 га (400x150 м) разбіты парк, які першапачаткова меў рэгулярную планіроўку, а ў XIX ст. набыў пейзажную арганізацыю. У ландшафтную кампазіцыю арганічна ўключана р. Мядзелка і замкнёная водная сістэма, якая складаецца з возера і двух вузкіх каналаў па перыметры. Захаваліся фрагменты прамой алеі, якая вяла ад палаца да моста цераз раку. З тыльнага боку адасоблена ад палаца ля сажалкі пастаўлены мураваны гаспадарчы флігель, вырашаны ў стылі ампір.

Крыніца:
А.М. Кулагін
Памяць. Пастаўскі раён
Мінск, БЕЛТА, 2001

Паведамленні