Касцёл Святога Міхала Арханёла | Лужкі

Больш фотаздымкаў (43) >>

Касцёл Міхаіла Архангела ў в. Лужкі фундаваны ў 1744 г. Валерыянам Жабам, прыхільнікам і патронам ордэна піяраў, а змураваны да 1756 г. у паўднёва-ўсходняй частцы вёскі.

Кляштар піяраў у Лужках існаваў у 1741—1832 гг. Заснаваны ўладальнікам Лужкоў полацкім кашталянам Валерыянам Жабам, які ахвяраваў ім фальварак Віснік, пляц пад кляштар і калегіум (у яго гонар называўся Валерыянаўскім), парк і школу (дзейнічала з 1744, пазней вучылішча). Жонка Жабы ахвяравала на калегіум 1000 злотых. У 1832 г, кляштар валодаў 13 вёскамі і 330 сялянамі. У канцы 1750-х гг. навучальная сістэма калегіума рэарганізавана паводле рэформаў С. Канарскага, у час дзейнасці Адукацыйнай камісіі калегіум уваходзіў з 1783 г. ў Навагрудскую, з 1790 г. ў Піярскую навучальныя акругі. У 1782 г. меліся 3 класы з тэрмінам навучання 6 гадоў, 4 выкладчыкі, 130 вучняў. Сярод выкладчыкаў і выхаванцаў калегіума: філосаф А. Доўгірд, прафесары Віленскага універсітэта К. Пасалаеўскі, Ф. Серафіновіч, доктар філасофіі А. Паўстанскі, выкладчык нямецкай мовы П. Альбрыхт. У 1793 г. калегіум пераўтвораны ў павятовае 4-класнае вучылішча з 6-гадовым тэрмінам навучання. У 1807 г. тут вучылася 116 юнакоў. У вайну 1812 г. разрабаваны французамі. У 1816 г. ў вучылішчы адбыліся хваляванні, за непадпарадкаванне кіраўніцтву выключаны 47 вучняў са 113. У 1825 г. рэарганізавана ў 4-класнае павятовае вучылішча. За ўдзел выкладчыкаў у паўстанні 1830—31 гг. вучылішча ў 1832 г. закрыта, маёмасць піяраў секвестравана. У 1843 г. касцёл перабудаваны пад праваслаўную царкву і абкружаны бутавай агароджай. Пасля Другой сусветнай вайны закрыты. У 1998 г. вернуты парафіі.

Касцёл Міхаіла Архангела быў узведзены амаль у адзін час з касцёлам дамініканцаў у Забелах-Валынцах, з якім яны рэгіянальна і стылістычна блізкія. Лужкоўскі касцёл таксама адзін з найбольш яркіх узораў віленскага барока. Пры простай аднанефавай тэктоніцы аб'ёмна-прасторавая кампазіцыя збудавання надзвычай дынамічная і выразная. Да кампактнага нефа, перакрытага цыліндрычным скляпеннем з распалубкамі, але без падпружных арак, далучана больш нізкая апсіда прэсбітэрыя з лучковай алтарнай сцяной і сіметрычнымі сакрыстыямі па баках. Вышыні дахаў дынамічна нарастаюць ад алтара да шмат'ярусных «тэлескапічных» вежаў на галоўным фасадзе. Чацверыковыя аб'ёмы вежаў разгорнуты ад аснавання дыяганальна да сцен нефа, ствараючы трапецападобную глыбінна-прасторавую структуру фасада — велічную тэатральную дэкарацыю, прызначаную ўразіць і захапіць верніка. Аптычна-ілюзіяністычны і эмацыянальна-мастацкі эфект узмацняецца надзвычай вытанчанымі экспрэсіўнымі прапорцыямі ярусаў вежаў і архітэктурнага ордэра. Падобны разварот вежаў, але ў спалучэнні з выпуклай цэнтральнай часткай фасада, ужыты крыху раней, у 1733 — 1738 гг. архітэктарам Якубам Фантана у касцёле бенедыкцінак у Драгічыне (на Беласточчыне).

У інтэр'еры лужкоўскага касцёла ў выніку канструкцыйнай і кампазіцыйнай незалежнасці вежаў нартэкс адсутнічае: вылучаны толькі невялікі ўваходны тамбур. Над ім месцяцца арганныя хоры з хвалістай агароджай, што злучаюць паміж сабою вежы, у адной з якіх размешчаны вітыя ўсходы. Для ўспрыняцця распора скляпення даволі вялікага пралёту (пры адсутнасці падпружных арак) падоўжныя сцены нефа ўмацаваны магутнымі разгрузачнымі аркамі, абапёртымі на шырокія пілоны, якія, каб візуальна замаскіраваць іх масіўнасць, дэкараваны паўкалонамі на п'едэсталах з фантазійнымі капітэлямі, скампанаванымі з лісця аканта, валют і галовак пуцці. Паверхні скляпенняў, прасценкаў і аконных ніш аздоблены фрэскавай размалёўкай. Архітэктурна-мастацкі вобраз гэтага невялікага па абсалютных памерах вясковага храма вызначаецца маляўнічасцю і экспрэсіяй кампазіцыі, прафесійным і ўдалым выкарыстаннем ілюзіяністычных прыёмаў позняга беларускага барока, багатым сінтэзам мастацтваў.

Крыніцы:
Т.В. Габрусь
Мураваныя харалы
Мінск, "Ураджай", 2001

А.М. Кулагін
Каталіцкія храмы на Беларусі
Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 2000