Выбраныя здымкі
Сядзібны дом Патоцкіх у Высокім Фота © Анастасия Бух | Дата: 29.07.2013
Палацык Патоцкіх у Высокім на архіўным фотаздымку Фота © Анастасия Бух | Дата: ca. 1900
Фота © Mariusz Proskień | Дата: ca. 1900
Мураваны палац у Высока-Літоўску быў закладзены Пелагеяй Патоцкай у 1815 г. Пелагея славілася выключнай прыгажосцю і энергічнасцю, дзякуючы чаму яна за 5 гадоў адбудавала арыгінальную рэзідэнцыю ў модным на той час стылі класіцызму. Палацавы комплекс складаўся з трох карпусоў: цэнтральнага рэпрэзентатыўнага палаца і дзвюх бакавых аднапавярховых афіцын. Асноўны будынак мае сіметрычную кампазіцыю з двухпавярховай цэнтральнай часткай і аднапавярховымі крыламі. Цэнтральная частка, накрытая двухсхільным дахам, на галоўным паўднёвым фасадзе вылучана чатырохкалонным порцікам з трохвугольным франтонам, а на супрацьлеглым фасадзе завершана ступеньчатым атыкам. Класічныя элементы дэкору выкананы з дрэва і атынкаваны. Тыльны фасад вылучаўся яшчэ трохвосевым рызалітам і меў тэрасу для агляду наваколля.
Унутраная планіроўка палаца калідорнага тыпу. Праз увесь корпус па падоўжнай восі праходзіць шырокі светлавы калідор, да якога з двух бакоў далучаюцца жылыя пакоі. Пры галоўным уваходзе меўся шырокі вестыбюль, насупраць якога размяшчалася парадная зала з выхадам у парк.
Бакавыя флігелі вырашаны больш сціпла. Іх гладкія сцены прарэзаны невялікімі прамавугольнымі вокнамі. Тарцовыя сцены, што выходзяць на ўзроўні галоўнага фасада палаца, дэкарыраваны шасцікалоннымі порцікамі дарычнага ордэра і завершаны высокімі трохвугольнымі шчыткамі. Такім чынам, 3 порцікі ўвязваюць усю кампазіцыю ў адзіны архітэктурны ансамбль.
Парк абследаваны і ўсебакова апісаны А.Т.Федаруком. Фармаванне Высокаўскага парку пачалося разам з будаўніцтвам замка Сапегаў з 1678 г. і працягвалася пры ўзвядзенні рэзідэнцыі Патоцкіх. Замак і стары парк з сажалкай былі абкружаны валамі і равамі. Новы парк закладзены ў 1-й палове XIX ст. у адпаведнасці з лепшымі традыцыямі пейзажнага стылю. Кампазіцыя парку паступова змянялася. У 1895 г. перапланіроўкай парку займаўся дасведчаны спецыяліст у галіне паркавай архітэктуры Валяр'ян Кроненберг. Паступова парк набыў рысы пейзажнага натуралістычнага тыпу. Фармаванню ансамбля садзейнічала маляўнічае наваколле, уключаючы пойму р. Пульвы з круцізной рэчышча, невысокую тэрасу, шэраг збудаванняў старога замка.
Уезд у ансамбль быў фіксаваны дзвюма парамі простых пілонаў з дэкаратыўнымі вазамі і каванымі варотамі з вензелямі і ініцыяламІ прозвішча нашчадкаў.
Уся тэрыторыя палацава-паркавага ансамбля займае плошчу каля 50 га. Галоўныя планіровачныя элементы парку: вялікая сажалка, канал, замкавыя валы. У аснову кампазіцыі пакладзены прынцып раскрыцця далёкіх і блізкіх перспектыў на шляху прагулачнага маршрута.
Апошнім гаспадаром высокаўскага маёнтка да прыходу савецкай улады быў сын Марыі Патоцкай і Станіслава Патоцкага — граф Якуб Патоцкі (1863—1934), які меў таксама фальваркі Гелянова, Брэжаны і інш. Якуб славіўся сваім мецэнацтвам, таму што свае прыбыткі, маёмасць, уласныя фонды перадаваў на вялікую і добрую справу барацьбы з цяжкімі анкалагічнымі хваробамі.
У савецкі час была моцна парушана кампазіцыя ансамбля. На ягонай тэрыторыі пабудаваны жылыя дамы, гаспадарчыя аб'екты і новы будынак школы-інтэрната.
У 1990-я гады пачалася рэканструкцыя паркавага ландшафту. Падрыхтавана навукова-праектная дакументацыя, на перспектыву плануецца вынясенне гаспадарчых пабудоў, рэстаўрацыя замкавай брамы, палаца Патоцкіх і стварэнне на базе адноўленага палаца музея гісторыі палацава-паркавага мастацтва.
Унутраная планіроўка палаца калідорнага тыпу. Праз увесь корпус па падоўжнай восі праходзіць шырокі светлавы калідор, да якога з двух бакоў далучаюцца жылыя пакоі. Пры галоўным уваходзе меўся шырокі вестыбюль, насупраць якога размяшчалася парадная зала з выхадам у парк.
Бакавыя флігелі вырашаны больш сціпла. Іх гладкія сцены прарэзаны невялікімі прамавугольнымі вокнамі. Тарцовыя сцены, што выходзяць на ўзроўні галоўнага фасада палаца, дэкарыраваны шасцікалоннымі порцікамі дарычнага ордэра і завершаны высокімі трохвугольнымі шчыткамі. Такім чынам, 3 порцікі ўвязваюць усю кампазіцыю ў адзіны архітэктурны ансамбль.
Парк абследаваны і ўсебакова апісаны А.Т.Федаруком. Фармаванне Высокаўскага парку пачалося разам з будаўніцтвам замка Сапегаў з 1678 г. і працягвалася пры ўзвядзенні рэзідэнцыі Патоцкіх. Замак і стары парк з сажалкай былі абкружаны валамі і равамі. Новы парк закладзены ў 1-й палове XIX ст. у адпаведнасці з лепшымі традыцыямі пейзажнага стылю. Кампазіцыя парку паступова змянялася. У 1895 г. перапланіроўкай парку займаўся дасведчаны спецыяліст у галіне паркавай архітэктуры Валяр'ян Кроненберг. Паступова парк набыў рысы пейзажнага натуралістычнага тыпу. Фармаванню ансамбля садзейнічала маляўнічае наваколле, уключаючы пойму р. Пульвы з круцізной рэчышча, невысокую тэрасу, шэраг збудаванняў старога замка.
Уезд у ансамбль быў фіксаваны дзвюма парамі простых пілонаў з дэкаратыўнымі вазамі і каванымі варотамі з вензелямі і ініцыяламІ прозвішча нашчадкаў.
Уся тэрыторыя палацава-паркавага ансамбля займае плошчу каля 50 га. Галоўныя планіровачныя элементы парку: вялікая сажалка, канал, замкавыя валы. У аснову кампазіцыі пакладзены прынцып раскрыцця далёкіх і блізкіх перспектыў на шляху прагулачнага маршрута.
Апошнім гаспадаром высокаўскага маёнтка да прыходу савецкай улады быў сын Марыі Патоцкай і Станіслава Патоцкага — граф Якуб Патоцкі (1863—1934), які меў таксама фальваркі Гелянова, Брэжаны і інш. Якуб славіўся сваім мецэнацтвам, таму што свае прыбыткі, маёмасць, уласныя фонды перадаваў на вялікую і добрую справу барацьбы з цяжкімі анкалагічнымі хваробамі.
У савецкі час была моцна парушана кампазіцыя ансамбля. На ягонай тэрыторыі пабудаваны жылыя дамы, гаспадарчыя аб'екты і новы будынак школы-інтэрната.
У 1990-я гады пачалася рэканструкцыя паркавага ландшафту. Падрыхтавана навукова-праектная дакументацыя, на перспектыву плануецца вынясенне гаспадарчых пабудоў, рэстаўрацыя замкавай брамы, палаца Патоцкіх і стварэнне на базе адноўленага палаца музея гісторыі палацава-паркавага мастацтва.
Крыніца:
Л.М. Несцярчук
Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х-ХХ стагоддзяў
Мінск, "БЕЛТА", 2002