Выбраныя здымкі
Царква на здымку 1970-х гг. |
Месца, дзе месцілася царква Фота © Dehty | Дата: 13.08.2015 г.
У шматлікіх даведніках адзначана знаходжанне у вёсцы Вялец помніка драўлянага дойлідства царквы святой Тройцы, якая была ўзведзеная ў XVIII стагоддзі. Аднак, колькі б вы ні шукалі, гэтай цікавосткі – няма. Царкавішчанская гара, што на паўночнай ускраіне Вяльца, зарасла хмызам і дрэвамі. Знайсці нешта, што нагадвала б аб колішняй святыні: падмуркі, пахаванні святароў – не выпадае.
У пачатку 1980-ых гадоў царкву перавезлі ў Беларускі дзяржаўны музей народнай архітэктуры і побыту пад Мінскам. І тут ловіш сябе на думцы: шкада, зразумела, што помнік даўніны вывезлі, але, застаўшыся тут – наўрад ці ён дайшоў бы да нашага часу. Альбо згарэла б царква, ці спарахнела, а то й бярвенні скарысталі б на будаўніцва клуба.
Царква святой Тройцы была пабудаваная як уніяцкая. Рысы барочнай стылявой трактоўкі прагледжваюцца ў спалучэнні простага 4-граннага аб’ёму з паліганальнай формай апсіды, у плаўным пластычным пераходзе іх дахаў, які дасягаецца за кошт застрэшнікаў у наданні архітэктуры дынамічнасці за кошт актыўнай вертыкальнай шалёўкі фасадаў ад падмуркаў да страхі, у высока ўзнятых прамавугольных вокнах. У сярэдзіне вільчыка даху пастаўлена невялікая цыбулепадобная галоўка на тонкай шыйцы. Для барочных храмаў ХVIII стагоддзя было характэрным і адасабленне званіцы ад асноўнага будынка. Тое самае мы заўважаем і ў Вяльцы. Побач стаяла 2-ярусная званіца з шатровым дахам.
Між іншым, як можна меркаваць, вертыкальная шалёўка вялецкай царквы зрабіла свой адбітак на навакольнае дойлідства. У Вяльцы і бліжэйшых вёсках яшчэ і сёння можна сустрэць хаты не са звыклай воку – гарызантальнай шалёўкай, а з вертыкальнай, дзе прамежкі між дошкамі закрытыя гэтак жа вертыкальна прымацаванымі рэйкамі. Выглядае ўсё досыць арыгінальна і прымушае звярнуць увагу. Такога не сустрэнеш у іншых краях Беларусі.
Царква святой Тройцы ў Вяльцы была своеасаблівым абярогам, які прадухіляў няўхісны заняпад і выміранне вёскі. Абярог вывезлі. І як вынік: няма ўжо тут ні школы ні клуба. А пустуючыя хаты альбо знеслі ці разабралі на будматэрыял. І тут, як дарэчы, згадваецца Мосар, Дзеркаўшчына, Кавалі ды іншыя паселішчы Глыбоччыны, дзе ацалелі каталіцкія і праваслаўныя святыні і яны не выглядаюць настолькі пакінутымі як Вялец. Рэчаіснаць з Вяльцом нагадвае лёс Сарокаў, дзе колісь былі і царква, і паштовая станцыя, панскі маёнтак, а паселішча мела статус сяла. А цяпер? Можа і варта было б ўзвесці ў Вяльцы дакладную копію Троіцкай царквы, што некалі вывезлі ў музей.
У пачатку 1980-ых гадоў царкву перавезлі ў Беларускі дзяржаўны музей народнай архітэктуры і побыту пад Мінскам. І тут ловіш сябе на думцы: шкада, зразумела, што помнік даўніны вывезлі, але, застаўшыся тут – наўрад ці ён дайшоў бы да нашага часу. Альбо згарэла б царква, ці спарахнела, а то й бярвенні скарысталі б на будаўніцва клуба.
Царква святой Тройцы была пабудаваная як уніяцкая. Рысы барочнай стылявой трактоўкі прагледжваюцца ў спалучэнні простага 4-граннага аб’ёму з паліганальнай формай апсіды, у плаўным пластычным пераходзе іх дахаў, які дасягаецца за кошт застрэшнікаў у наданні архітэктуры дынамічнасці за кошт актыўнай вертыкальнай шалёўкі фасадаў ад падмуркаў да страхі, у высока ўзнятых прамавугольных вокнах. У сярэдзіне вільчыка даху пастаўлена невялікая цыбулепадобная галоўка на тонкай шыйцы. Для барочных храмаў ХVIII стагоддзя было характэрным і адасабленне званіцы ад асноўнага будынка. Тое самае мы заўважаем і ў Вяльцы. Побач стаяла 2-ярусная званіца з шатровым дахам.
Між іншым, як можна меркаваць, вертыкальная шалёўка вялецкай царквы зрабіла свой адбітак на навакольнае дойлідства. У Вяльцы і бліжэйшых вёсках яшчэ і сёння можна сустрэць хаты не са звыклай воку – гарызантальнай шалёўкай, а з вертыкальнай, дзе прамежкі між дошкамі закрытыя гэтак жа вертыкальна прымацаванымі рэйкамі. Выглядае ўсё досыць арыгінальна і прымушае звярнуць увагу. Такога не сустрэнеш у іншых краях Беларусі.
Царква святой Тройцы ў Вяльцы была своеасаблівым абярогам, які прадухіляў няўхісны заняпад і выміранне вёскі. Абярог вывезлі. І як вынік: няма ўжо тут ні школы ні клуба. А пустуючыя хаты альбо знеслі ці разабралі на будматэрыял. І тут, як дарэчы, згадваецца Мосар, Дзеркаўшчына, Кавалі ды іншыя паселішчы Глыбоччыны, дзе ацалелі каталіцкія і праваслаўныя святыні і яны не выглядаюць настолькі пакінутымі як Вялец. Рэчаіснаць з Вяльцом нагадвае лёс Сарокаў, дзе колісь былі і царква, і паштовая станцыя, панскі маёнтак, а паселішча мела статус сяла. А цяпер? Можа і варта было б ўзвесці ў Вяльцы дакладную копію Троіцкай царквы, што некалі вывезлі ў музей.
Уладзімір Скрабатун, 20.09.2008